ظرفیت تجاری و چشم انداز توسعه در روابط تجاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با استفاده از مدل جاذبه

روابط اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان از سال های نخست کسب استقلال آذربایجان شکل گرفت و در مدت کوتاهی ایران به بزرگ ترین شریک تجاری آذربایجان تبدیل شد. اما، پس از سال ۹۸-۱۹۹۷م، روابط تجاری بین دو کشور ناپایدار شد و سیر نزولی به خود گرفت. پرسش اصلی این است: چرا دو کشور نتوانستند به وابستگی اقتصادی تجاری متقابل و یا به وابستگی اقتصادی منطقه ای پایدار دست یابند؟ از جنبه های مختلف می توان به چرایی این پرسش پرداخت. در این مطالعه از منظر توسعه اقتصادی، سیاست بین المللی، عوامل اجتماعی و تاریخی، سطح روابط اقتصادی تجاری دوجانبه بررسی شده و ظرفیت تجارت متقابل بین دو کشور با بهره مندی از الگوی جاذبه برای دوره زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۸م محاسبه و ارزیابی شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد، دو کشور علی رغم داشتن عوامل پیونددهنده مثبت بر روابط اقتصادی و تجاری، از قبیل نزدیکی مراکز تولید و مصرف، امکانات گسترده گمرکی و مرزی و اشتراک های فرهنگی و تاریخی نتوانسته اند به اندازه کافی از ظرفیت ها و تاثیر مثبت عوامل پیونددهنده در جهت گسترش و پایداری روابط اقتصادی و تجاری خود بهره مند شوند. اما، نتیجه برآورد مدل ظرفیت تجارت متقابل نشان می دهد که در صورت استفاده بهینه از این عوامل و ظرفیت های موجود، روابط اقتصادی پایدارتر و حجم تجارت متقابل بین دو کشور حداقل تا دو برابر (۱۰۰ درصد) حجم فعلی جای گسترش دارد. همچنین، با رفع موانعی از قبیل مشکلات مالی و بانکی، حجم مبادلات حتی تا چندین برابر نیز توسعه خواهد یافت.

کلیدواژه ها:

اقتصاد جهانی ، روابط تجاری ، مدل جاذبه ، همکاری های بین المللی