تدوین و اعتباریابی ابزار بلوغ تحول دیجیتال در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی

سابقه و هدف: پژوهش ها نشان می دهند مدل های محدودی برای اندازه گیری بلوغ تحول دیجیتال در کتابخانه ها طراحی شده اند، ولی تاکنون ابزار معتبر و پایایی برای اندازه گیری بلوغ تحول دیجیتال در کتابخانه های دانشگاهی ارائه نشده است. شناسایی عوامل موثر بر بلوغ تحول دیجیتال و مدیریت استفاده صحیح آن در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی، در ارتقای کارآیی و اثربخشی و در نتیجه موفقیت و رشد کتابخانه ها از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین، هدف از انجام پژوهش حاضر، تدوین و اعتباریابی ابزاری مناسب برای تعیین عوامل موثر بر بلوغ تحول دیجیتال در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی است. مواد و روش ها: نوع مطالعه حاضر، کیفی(اکتشافی) بر مبنای طرح تدوین ابزار بود که در دو فاز انجام گرفت. در فاز اول جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به شناسایی عوامل موثر بر بلوغ تحول دیجیتال از روش فراترکیب مطابق با الگوی سندلوسکی و باروسو استفاده شد. در فاز دوم روش دلفی فازی، عوامل بومی سازی و با موضوع تطبیق داده شدند. جامعه موردنظر در بخش فراترکیب، کلیه ی منابع مرتبط از پایگاه های اطلاعاتی معتبر به تعداد ۸۲ منبع بود که پس از استخراج و غربال گری و با در نظر گرفتن معیارهای ورودی و خروجی پژوهشگران، ۴۱ منبع فارسی و لاتین انتخاب شدند. جامعه ی آماری در بخش دلفی فازی شامل ۱۵ نفر از اساتید و خبرگان در زمینه بلوغ دیجیتال و فناوری های دیجیتال در دانشگاه های علوم پزشکی بود که به روش غیراحتمالی و هدفمند با توجه به معیارهای ورود به پژوهش (مرتبط بودن تجربه کاری و پست سازمانی و رشته تحصیلی خبرگان با موضوع پژوهش، درگیری با مساله مورد بحث، داشتن حداقل ۵ سال سابقه کار) به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار سنجش هم، پرسشنامه ی ۶۹ سوالی ساختارمند محقق ساخته بود که با بررسی یافته های پیشین گردآوری شد و سپس به کمک فن دلفی فازی در دو مرحله برای خبرگان ارسال شد و در نهایت ۶۱ سوال نهایی حاصل شد. یافته ها: در مطالعه حاضر، براساس یافته های بخش فراترکیب، با استفاده از مرور ادبیات و پیشینه ها تعداد ۶۹ مقوله اولیه برای بلوغ تحول دیجیتال شناسایی شد. سپس بین این مقوله ها ارتباط برقرار شد و در قالب ۱۳ آیتم دسته بندی شدند. مقوله های اصلی شناسایی شده در قالب ۲ مقوله کلی (عوامل درون سازمانی و عوامل برون سازمانی) دسته بندی شدند. برای کنترل کیفیت از روش بررسی روایی و پایایی درونی استفاده گردید. اندازه ضریب کاپا ۰/۷۸) در این پژوهش، بیانگر پایایی درونی مطلوب نتایج به دست آمده بود. برای اعتبارسنجی، ابزار ساخته شده در اختیار اعضای پنل دلفی با ۱۵ عضو قرار گرفت. پس از دو مرحله ی دلفی فازی و انجام اصلاحات و حذف گویه های نامرتبط (۸ گویه) و نمره ی توافق خبرگان در مابقی عوامل (۶۱ گویه)، مشاهده شد که اختلاف نظر خبرگان در گام اول و دوم دارای تفاوت معناداری نیست و نمره توافق خبرگان در تمام عوام بیش از ۷۰ درصد بوده است. لذا، نظرسنجی در مرحله دوم متوقف شد و تمامی عوامل تایید شدند. نتایج تحلیل دلفی فازی، منجر به تایید ۶۱ گویه ی پرسشنامه ی بلوغ تحول دیجیتال در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی در ۲ مولفه ی اصلی (عوامل درون سازمانی و عوامل برون سازمانی) و ۱۳ مولفه ی فرعی شد. استنتاج: ابزار ساخته شده، معیارهای تعیین وضعیت بلوغ تحول دیجیتال را در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی در اختیار محققان قرار می دهد. عوامل کشف شده شامل ۱۰ مولفه عوامل درون سازمانی (توسعه فرهنگ دیجیتال، توسعه ی زیرساخت های دیحیتال، عامل توسعه ی زیرساخت فناوری های نوین، عامل توسعه ی منابع انسانی، عامل توسعه ی منابع مدیریتی، عامل توسعه ی راهبردهای دیجیتال، عامل پشیتبانی دیجیتال، عامل قوانین و مقررات سازمانی، عامل منابع مالی و عامل توسعه ی تجربه دیجیتال کاربران و ۳ مولفه ی عوامل برون سازمانی (همکاری و حمایت نهادهای بالادستی و دانشگاهی، عامل توسعه ی فرهنگ ملی در زمینه تحول دیجیتال و عامل قوانین و مقررات ملی) بودند که می تواند به عنوان ابزار مناسب جهت سنجش بلوغ تحول دیجیتال در کتابخانه ها مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

digital transformation ، maturity of digital transformation ، libraries ، university of medical sciences ، Iran ، تحول دیجیتال ، بلوغ تحول دیجیتال ، کتابخانه ها ، دانشگاه علوم پزشکی ، ایران