پلاستیک و مختل کننده های غدد درون ریز و نقش آنها در تغییر فاکتورهای پیش بینی کننده بیماری های قبلی و عروقی

گسترش تولید و استفاده از پلاستیک و به تبع آن انتشار میکرو پلاستیک ها[ MPs ]و نانو پلاستیک ها [ NPs ]تاثیرات نامطلوبزیست محیطی و بهداشتی زیادی را ایجاد نموده است. پلاستیک حاوی مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز [ EDCs ] و سایر ترکیباتمضر می باشد که اثرات مخربی بر اجزای غدد درون ریز پستانداران مانند هیپوتاالموس، هیپوفیز، تیروئید، آدرنال، بیضه ها و تخمدان ها ایجاد می نماید. مواد شیمیایی مضر مانند بیسفنول ها، فتالات ها، دی فنیل اتر پلی برومینه، بی فنیل اتر پلی کلره، اورگانوتین، ترکیبات پرفلورینه،دیوکسین ها، هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای، آلاینده های آلی و فلزات سنگین که معمولا به عنوان افزودنی در تولید پلاستیکاستفاده می شوند. از آنجایی که EDC ها به صورت کووالانسی به پلاستیک متصل نیستند، می توانند به راحتی از مسیرهای مختلف (عمدتا بلع و استنشاق) وارد بدن شده و سیستم غدد درون ریز انسان را تحت تاثیر قرار دهد. EDC های مختلف، شباهت های ساختاری با گیرنده های هورمونی خاص دارند. از این رو آن ها در عملکرد گیرنده های هورمونی تداخل ایجاد می نمایند. بیسفنول آ [ BPA ] و استرهایفتالات به عنوان بارزترین ترکیبات مختل کننده غدد درون ریز شناخته می شوند که از پلاستیک ها منتشر شده و دارای توانایی تداخل در عملکرد هورمون می باشند. اختالل در عملکرد غدد درون ریز می تواند منجر به تشدید ریسک فاکتورهای بیماری های قلبی- عروقی گردد. بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالت متحده آمریکا [ CDCs ]۳۰ درصد مرگ ها ( از هر سه مرگ یک مرگ به بیماری هایقلبی عروقی منتسب می باشد) به دلیل بیماری های قلبی عروقی می باشد. طبق اعلام CDCs ،بیماری های قبلی و عروقی سالانه ۲۱۶ میلیارد دلار هزینه بر روی سیستم بهداشت و درمان ایالات متحده تحمیل می نماید. عوامل خطر اصلی (ریسک فاکتور) برای بیماری قلبی عبارتند از فشارخون بالا، بالا بودن کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم [ LDL ] ،دیابت، سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود سیگار[ secondhand smoke exposure] ،چاقی، رژیم غذایی ناسالم و عدم تحرک بدنی می باشند. طبق مطالعات انجام شده، ترکیبات شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز منتشر شده از ترکیبات پلاستیکی (عمدتا استرهای فتالات و بیسنفل آ) به دلیل اختلال در عملکرد متابولیکی بدن باعث افزایش فشارخون، افزایش LDL ،تشدید ابتلا به دیابت و چاقی می شوند. نقش هورمون تیروئید تنظیم فیزیولوژی طبیعی بدن، متابولیک و مراحل رشد بدن انسان است. مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز می توانند از طرق مختلف بر عملکرد غده تیروئید تاثیربگذارند. استرس اکسیداتیو که ناشی از گونه های اکسیژن فعال و تشکیل رادیکال آزاد می باشد، عامل اصلی بروز بسیاری از بیماری ها است.ترکیبات شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز با تولید اکسیژن فعال منجر به آسیب رساندن به DNA ،پروتئین و لیپیدهای سلولی می شوند. اختلال در غدد درون ریز عامل اصلی چاقی می باشد که بیشتر به دیابت و مشکلات قلبی و عروقی مرتبط است. علاوه بر دیابت نوع دو، فشارخون بالا، دیس لیپیدمی [ Dyslipidemia ] ،مقاومت به انسولین و هیپرانسولینمی [ Hyperinsulinemia ] ،از اصلی ترین اختلالات متابولیکی ناشی از چاقی می باشند. گیرنده های استروژنی پارامترهای اصلی درگیر در متابولیسم گلوکز هستند. مواد شیمیایی مختل کنندهغدد درون ریز با حمله به این گیرنده ها باعث تغییراتی در هموستاز گلوکز و مکانیسم ترشح انسولین می شوند؛ بنابراین می توانند باعث آسیب رساندن به هموستاز طبیعی گلوکز و بروز دیابت شوند. برخی از مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز به آرامی از بافت چربی آزاد می شوندو پس از تجمع بیش ازحد، هموستاز گلوکز را مختل می کنند. کلیه موارد ذکرشده به عنوان ریسک فاکتورهای بیماری های قلبی عروقی می تواند در کنار عوامل ژنتیکی و سبک زندگی باعث افزایش بیماری های قلبی عروقی شوند؛ بنابراین نقش آلاینده های زیست محیطی(علی الخصوص پلاستیک ها) در بروز و تشدید این عوامل انکارناپذیر می باشد.