واکاوی ساختار لفظی و محتوایی ملمعات در مناقب علوی ابن حسام خوسفی

ابن حسام از شاعران و مدیحه سرایان صاحب نام قرن نهم هجری است، که عمر گرانمایه را به ستایش و منقبت خاندان رسالت گذراند و آثاری ارزشمند به یادگار گذاشت. مهم ترین اثر وی دیوان شعری اوست که مشتمل بر قصاید، غزلیات، ترجیع بندها، رباعیات و مثنوی های زیبا و دلنشین، در بیان فضائل اهل بیت و ارزش های دینی است. او شاعری آیینی و ولایتمدار است و این شاخصه بر تمامی سروده هایش سایه افکنده است. او در بسیاری از علوم زمانش، به ویژه عربی، تفسیر، حدیث، علم رجال و ... داشت به همین جهت بسیاری از آیات قرآن و احادیث شریف را در گفتارش به رشته نظم کشیده است و آن ها را به انواع صنایع لفظی و معنوی آراسته است. بارزترین این صنایع که نمود قابل توجهی در اشعارش یافته، دوزبانگی یا تلمیع است که در این پژوهش به عنوان مسئله اصلی تحقیق سعی شده است با استفاده از ابزار کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی به ساختار لفظی ملمعات و ساختار محتوایی آن در مناقب علوی ابن حسام پرداخته شود. در دیوان ابن حسام، ملمعات در قالب سه محور ملمعات قرآنی، ملمعات حدیثی و ملمعات خود شاعر که همان جلو ه هایی از ابتکار و ذوق شاعر است که به صورت های تک مصراعی، نیم مصراعی و واژگانی در ابیات آمده است. محتوای مناقب علوی به موضوعات اخلاق، ارزش های دینی، فضیلت علمی، شرح جنگ ها و ذکر دلاوری ها و ... اختصاص دارد که شاعر به طور ماهرانه این ویژگی ها را به زیور آیه ای از قرآن یا حدیثی از پیامبر(ص) آراسته است. بی شک این امر برگرفته از علاقه وافر و اشتیاق سیری ناپذیر شاعر به قرآن کریم و مضامین آن و اشراف کامل او بر زبان وحی است. پرداختن به تنوع ملمعات و مضامین آن ها، علاوه بر اینکه کاری هنرمندانه در عرصه ادبیات آیینی است، ما را با گستره اندیشه و تفکر این شاعر بزرگ آشنا می سازد.

کلیدواژه ها:

ابن حسام خوسفی ، مناقب علوی ، ملمعات ، قرآن و حدیث