چیستی و چگونگی «رئالیسم سمبولیک» در متون ادبی

پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی مروری و انتقادی رئالیسم سمبولیک، ضمن تحلیل سه جنبه مهم از شناخت شناسی آن، چیستی و چگونگی رئالیسم سمبولیک را در متون ادبی تبیین نماید. بدین منظور در سه بخش، بافت موقعیتی رئالیسم سمبولیک، امکان پیوند رئالیسم با ضد رئالیسم و نمادپردازی در رئالیسم سمبولیک و نظام معنایی رئالیسم سمبولیک بررسی گردید. رئالیسم سمبولیک، هم به عنوان یک تکنیک هنری و همچنین به عنوان یک سبک شناخته شده است، از آنجا که اصطلاح «رئالیسم سمبولیک» در مجامع ادبی و هنری ایران به روشنی شناخته نشده است، ضرورت این پژوهش احساس می شد. نتیجه آنکه رئالیسم سمبولیک در بسترهایی رشد کرد که ارتباط زبان با واقعیت پررنگ تر و برجسته تر شد و از سویی نیز برای فراروی از واقع گرایی عکاسانه، همزمان از نماد استفاده گردید. در مورد دیگر، امکان تعامل رئالیسم با ضد رئالیسم و نمادپردازی بررسی شد، نتیجه آنکه در دوره های مورد بررسی می توان شاهد تاثیر و تاثر رئالیسم از ضد رئالیسم و نماد در استفاده از رئالیسم سمبولیک بود، هرچند این پیوندها قابل ردگیری هستند، اما رئالیسم سمبولیک نشان داد خود دارای ساختاری مستقل است. در سومین بخش ضمن تایید و تبیین نظام معنایی رئالیسم سمبولیک، وجه تمایز آن با سایر نظام های نمادین مشخص شد و جایگاه نماد در رئالیسم سمبولیک تحلیل گردید، نتایج پژوهش نشان می دهد که نظام معنایی در رئالیسم سمبولیک با اندکی تفاوت از نظریات دوسوسور، پیرس و یاکوبسن، قابل تعریف است و می توان الگوی معنایی مستقلی برای آن ترسیم کرد و در نهایت می توان به این تعریف دست یافت که رئالیسم سمبولیک نوع خاصی از نمادپردازی است که به دلیل قرار گرفتن در یک زمینه رئالیستی از محدودیت های معنایی و تفسیری برخوردار است و آن نوع تعدد معنایی رایج در متون نمادین را ندارد.

کلیدواژه ها:

رئالیسم سمبولیک ، رئالیسم ، ضد رئالیسم ، نمادپردازی ، نظام نمادین