گویش کردی در استان ایلام

مسئله اساسی این تحقیق کنکاش درباره کردهای ایلام و گویش های کردی ایلامی است. هدف این مقاله بررسی جایگاه زبان کردی ایلامی است. گویش فیلی بنابر یک تقسیم جغرافیایی در ذیل کوردی جنوبی در کنار گونه کلهری، لکی و گورانی قرار دارد که در مناطقی از کشور عراق نظیر بدره، مندلی و خانقین هم بدان تکلم می شود. ایلام به دلایلی چون قرار گرفتن در آخرین مناطق کورد زبان، حکومت اتابکان لر بر آن، زبان کوردهای شیعه، دور بودن از معادلات سیاسی ملت کورد، امپریالیسم زبانی، مراوده با زبان های مجاور دچار تحول شدید آوایی شده است. در نتیجه مورد کم توجهی محققان کورد بوده است. نقیصه اصلی برای این گویشوران اصیل کورد، نبود رسم الخط یکدست و معیار است. پیامدهای آن عدم پویایی (اعم از واژه سازی) که لازمه هر زبان زنده دنیاست، می باشد. نامرئی کردن این زبان در ذیل عنوان گویش (در حالی که اختلاف زیادی با گویش شمالی و.... دارد) مانع اولویت، عدم تبعیض، ایجاد نهاد مرتبط جهت ایجاد رسم الخط معیار و مولد بودن آن و اختصاص بودجه نیست؛ بلکه سایر حقوق از جمله آموزش به زبان مادری سودمند نیستند؛ چراکه دانش آموزان قادر به خواندن آن نبوده و این زبان آرام آرام شروع به مردن (نسل زدایی) خواهد کرد، بی آنکه به ظاهر قوانین و مقرراتی نقض شده باشد. از مجموع این مباحث چنین به دست می آید که لری جدای از لکی است. لکی یکی از زیر مجموعه های زبان کردی است و لری علی رغم مشترکات بسیارش با کردی و اینکه از دیرباز در زمره کردی محسوب شده است، با فاصله بیشتری نسبت به کردی و در زیر مجموعه زبان های ایرانی گروه جنوب غربی قرار دارد و در حقیقت می توان گفت که لری حلقه ای است که کردی را به فارسی پیوند می دهد.

کلیدواژه ها:

ایلام ، حقوق بشر ، زبان کوردی ، فیلی ، کلهری.