بررسی تیپ های جنگل با استفاده از شاخصهای اکولوژیک (مطالعه موردی: حاشیه مارون بهبهان)

زمینه و هدف: مدیریت پایدار منابع طبیعی تجدیدشونده در ایران از اهمیت و حساسیت ویژهای برخوردار است. به این ترتیب شناسایی عناصر تشکیلدهنده جنگل ازجمله تیپهای جنگل، اصولیترین راه مدیریت بهینه منابع طبیعی و خصوصا جنگلهاست. جنگلهای ساحلی مناطق مهم حفظ تنوع زیستی و تضمین پایداری اکوسیستم جنگلی هستند. روی این اصل آگاهی و بینش از وضعیت ساختار این جنگلها و تیپهای درختی موجود در آن و شناخت روند تکاملی اکوسیستمهای جنگلی قبل از هرگونه برنامهریزی، امری ضروری است. هدف از این تحقیق، تیپبندی جنگلهای حاشیه رودخانه مارون است. روش بررسی: تعداد ۱۱۶ قطعه نمونه مربعی شکل به مساحت ۱۰۰ مترمربع از طریق روش آماربرداری تصادفی سیستماتیک با ابعاد شبکه ۲۰۰ در ۲۰۰ متر برای محدوده مورد مطالعه انتخاب گردید. در هر قطعه نمونه، گونه‎های درختی و درختچه‎ای، درصدپوشش تاج در سطح قطعه نمونه و بر اساس مقیاس تصحیح شده براون- بلانکه تخمین و ثبت گردید. پارامترهای مختلفی مانند فراوانی، وفور و تراکم مورد محاسبه قرار گرفت. از طریق جمع سه پارامتر نسبی فوق، شاخص IVI برای هر گونه به دست آمد. بهمنظور مقایسه درجه تشابه بین تیپها از شاخص تشابه سورنسون استفاده شد. مقادیر فراوانی نسبی برای هر گونه در تیپهای خالص و مخلوط در یک مقیاس ۱۰ واحدی تنظیم و به چهار گروه مشخص تقسیم شد. بعد از تعیین تیپهای درختی منطقه، نقشه آن ها از طریق روش درونیابی IDW در نرم افزار GIS۱۰.۱ ترسیم شد. یافته ها: در تیپ خالص، گونههای گز (Tamarix arceuthoides) و پده (Populus euphratica) به ترتیب با داشتن بیش-ترین و کم ترین مقدار فراوانی نسبی (۷/۶ و ۳/۳) مبین گونههای فراوان و کم میباشند. هم چنین گونه سریم (Lycium Shawii) به عنوان گونه نادر معرفی شد. بهطورکلی سه نوع تیپ شامل خالص، مخلوط دو گونهای و مخلوط سه گونهای به دست آمد. بیش ترین مقدار شاخص تشابه سورنسون بین دو تیپ گز-پده و گز-سریم ۹۳% و نیز پده-گز و پده-سریم ۹۲% به دست آمد. کم ترین مقدار شاخص تشابه ۱۲% تا ۱۵% بین تیپ پده-سریم-گز با تیپهای گز خالص، گز-سریم، گز-پده و پده-گز مشاهده شد. حداقل و حداکثر میزان شاخص بلوغ به ترتیب برای تیپهای خالص (۵۰%) و تیپ های مخلوط (۷۹%) به دست آمد. تیپهای خالص دارای بلوغ پایین و تیپهای مخلوط دارای بلوغ بالایی هستند. میزان شاخص بلوغ برای کل منطقه ۷۲% بود که نشان گر بلوغ بالایی است. بحث و نتیجه گیری: پوشش درختی جنگلهای رودخانهای مارون بهبهان در یک مقیاس کلی به دو تیپ خالص و مخلوط طبقهبندی شدند. تعداد دو تیپ خالص گز و پده و هفت تیپ مخلوط شامل چهار مورد دو گونهای و سه مورد سه گونهای به دست آمد. به طور کلی در این اکوسیستم ها سه گونه گز، پده و سریم در به وجود آمدن تیپ های منطقه نقش مهمی دارند. در بین تیپهای خالص و مخلوط، گونه گز بهعنوان گونه فراوان شناخته شد. تشابه زیاد بین تیپهای گز خالص، گز-سریم و گز-پده ناشی از حضور مشترک و غالب گز در این تیپها است. تنوع تیپ های مختلف با حداقل تشابه در یک منطقه محدود گواه پیچیده بودن اکوسیستم های رودخانه ای است.

کلیدواژه ها:

تیپ جنگل ، جنگلهای رودخانه‎ای ، شاخص اهمیت ، شاخص تشابه ، شاخص بلوغ.