تحلیل روند و ناهمگنی متغیرهای هیدرواقلیمی در حوضه آبخیز تجن

زمینه و هدف: در ایران، به خاطر گرم شدن و تغییرات بارندگی شدید به همراه توسعه طی دهه های اخیر، می بایست برای فهم عوامل اقلیمی بر منابع آبی توجه بیشتری گردد. بنابراین هدف تحقیق، تحلیل روند و ناهمگنی متغیرهای اقلیمی و نیز تاثیر آن ها بر فرآیندهای هیدرولوژیکی می باشد. روش بررسی: ایستگاه های دارای داده های طولانی مدت برای تحلیل روند (آزمون های من کندال) و بررسی همگنی (آزمون پتیت) متغیرهای اقلیمی در دوره آماری ۳۰ ساله (۲۰۱۴-۱۹۸۴) مورد بررسی قرار گرفت. اثرات متغیرهای اقلیمی بر رواناب حوضه با استفاده از ابزار ارزیابی آب و خاک (SWAT) برای دو دوره زمانی اقلیمی (۱۹۸۴-۲۰۰۱ و ۲۰۰۱-۲۰۱۴) مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در بررسی همگنی در ایستگاه های مورد بررسی تنها در ایستگاه سلیمان تنگه، نقطه تحول در سال ۱۹۹۸ را نشان داد و در دیگر ایستگاه ها این مورد مشاهده نگردید. در بررسی دمای ایستگاه قراخیل نقطه تحول در سال ۱۹۹۷ مشخص گردید و روند نیز به صورت افزایشی و معنی دار بوده است. نتایج آماره های ارزیابی ضریب تبیین (دوره کالیبراسیون: ۶/۰R۲= و دوره صحت سنجی: ۷۹/۰R۲=) و نشساتکلیف (دوره کالیبراسیون: ۵۱/۰NSE= و دوره صحت سنجی: ۵۱/۰NSE=) حاصل از واسنجی و اعتبارسنجی مدل SWAT مورد تایید می باشد. بحث و نتیجه گیری: در کل تغییرات اقلیمی طی سه دهه گذشته سبب کاهش رواناب در حوضه آبخیز شده است که ممکن است تا حدودی به وسیله افزایش تبخیر و تعرق در نتیجه افزایش دما یا کاهش بارش در اکثر ماه ها باشد. پژوهش حاضر، لزوم توجه به بحث تغییر متغیرهای اقلیمی و پیامدهای آن را در مدیریت منابع آب حوضه تجن، متذکر می گردد.

کلیدواژه ها:

حوضه آبخیز تجن ، بررسی روند و همگنی ، متغیرهای اقلیمی ، رواناب ، مدل ارزیابی آب و خاک (SWAT).