بلاغت بیان در قرآن از دیدگاه کشاف و المیزان

فهم دقیق اعجاز قرآن، بدون فراگیری علم بلاغت ممکن نخواهد بود. در میان علوم بلاغی، علم بیان جایگاه ویژه ای در شناخت لطافت های قرآنی همچون استعاره، کنایه، مجاز مرسل، تشبیه و تمثیل، تعریض و تلویح و دیگر نکات بلاغی آیات خواهد داشت. در میان تفاسیر قرآن، برخی به خوبی به تبیین این وجوه، پرداخته اند. تفسیر المیزان در میان تفاسیر شیعی، و تفسیر کشاف در بین تفاسیر اهل سنت، توجه خاصی به این نکات بلاغی داشته اند. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحلیلی-تبیینی، مباحث بیانی آیات قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی و جناب زمخشری بررسی شده و برخی از لطافت های بلاغی این آیات، از دیدگاه این دو مفسر ذکر گردد. این پژوهش در صدد پاسخ به این سوال است که آیا تفسیر المیزان را می توان یک تفسیر بلاغی دانست و آیا مرحوم علامه طباطبایی در این زمینه، نظرات خاصی داشته است؟ از جمله یافته های این پژوهش این است که مرحوم علامه در بیش از ۴۰۰ آیه، به تبیین نکات بیانی آیات پرداخته و به خوبی مباحث علم بیان را بر آیات تطبیق نموده است. البته ایشان در بسیاری از این مباحث بیانی، نیم نگاهی به تفسیر کشاف داشته و نکاتی را از آن ذکر می نماید. نکات منقول از کشاف بعضا مورد نقد علامه قرار گرفته، بعضا مورد توضیح واقع شده و در برخی موارد نیز به صرف نقل اکتفا شده است. در پایان چنین حاصل می شود که تفسیر المیزان را می توان به حق، بلاغی ترین تفسیر شیعی دانسته و نظرات بیانی علامه طباطبایی را بهره مند از پختگی لازم اعلام نمود.

کلیدواژه ها:

قرآن ، بلاغت بیان ، المیزان ، کشاف