دیدگاه علامه طباطبایی درباره اصالت وجود و سازگاری آن با نظریه حرکت جوهری

اصالت وجود پایه و رکن اساسی حکمت متعالیه است که تمام ابتکارات ملاصدرا نتیجه مستقیم آن است. تقریرهای مختلف ملاصدرا از اعتباریت ماهیت منجر به شکل گیری طیفی از تفاسیر مختلف از سوی پیروان حکمت متعالیه شده است. مقاله در چهار گام به بررسی تفسیر صحیح از نقش و جایگاه ماهیت پرداخته است. در گام اول، محل نزاع در اصالت وجود یا اصالت ماهیت روشن شده است. در گام دوم، با پذیرش اصالت وجود، تفاسیر مختلف ازجایگاه ماهیت بررسی شده است. گام سوم تاثیر تفاسیر مختلف از اصالت وجود بر نظریه حرکت جوهری را بر عهده داشته است. گام چهارم نیز نشان می دهد که اساسا نظریه حرکت جوهری کدام تفسیر را پشتیبانی و تایید می کند. یافته های مقاله براساس روش توصیفی تحلیلی نشان می دهد که در مساله اصالت وجود، اعتباری بودن ماهیت به معنای سرابی بودن است که تفسیر علامه طباطبایی است. به نظر می رسد نظریه حرکت جوهری ضمن تایید این تفسیر سازگاری بیشتری با آن دارد. برخی محققان چنین پنداشته اند که پذیرش تفسیر علامه طباطبایی به نوعی نفی ذات گرایی و افتادن در ورطه ایده آلیسم و چه بسا نومینالیسم است. اما باید دانست که: اولا در این تفسیر وجود خارجی کلی طبیعی نه تنها نفی نشده است، بلکه سازگاری بیشتری با مبانی اصالت وجود دارد. ثانیا تعامل ذهن با واقع عینی ننشان می دهد که ماهیت صرفا بر ساخته ذهن نیست، بلکه به سبب وجود منشا انتزاع حقیقی، حکایت واقعیت خارجی است.

کلیدواژه ها:

اصالت وجود ، حرکت جوهری ، طباطبایی ، ماهیت ، ملاصدرا