حسن و قبح از دیدگاه علامه محمد حسین طباطبایی (ره)

مساله حسن و قبح از قدیم الایام، از زمان یونان باستان قبل از میلاد مطرح بوده است. مانند سقراطکه اولین بار واژه خوب و بد را به کار برد و بعد ارسطو آن را در عرل عملی مورد بحث قرار داد.در حوزه اسلام نیز مساله حسن و قبح، یکی از مهمترین مسائل کلامی به شمار می رود وبرخی متکلمان آن را اصل محکم در زمینه شناخت افعال خداوند و صفات فعلی او، تلقی می کنند.در این مساله، دیدگاه های متفاوتی پدید آمده است. یکی از آن دیدگاه ها، دیدگاه مرحومعلامه محمد حسین طباطبایی (ره) هست. ایشان نظریه اعتباریات را مطرح می کند. و حسن و قبحرا جزء اعتباریات باالمعنی الاخص می دانند.دیدگاه اعتباریات، پیش از علامه نیز مورد بحث قرار داده شده است. اما علامه از آن بهصورت منظم بحث کرد. در این میان برخی به علامه نسبت نسبی گرایی دادند. اما واقعیت این استکه علامه مطلق گرا است نه نسبی گرا و ایشان از اعتباری بودن حسن و قبح تفسیر دقیقی ارئهمی کند که فهم آن دقت و تدبر عمیق می طلبد.آنچه در این مقاله ارائه شده است، تحلیل و توضیح دیدگاه علامه درباره مساله حسن وقبح است. در این مرالقه سه بخش از هم تفکیک شده است: معناشناسی، معرفت شناسی وهستی شناسی. اگر این سه بخش صحیح تبیین شود، به لب نظر علامه نزدید خواهیم شد.ایشان در معناشناسی، دو معنا برای حسن و قبح ذکر می کنند؛ یکی موافقت و عدم آن باهدف و غرض اجتماعی، و دیگری حسن و قبح به معنای ینبغی ان یفعل و لاینبغی ان یفعل.در هستی شناسی حسن و قبح، ایشان قائل به ذاتی و واقعی بودن حسن و قبح است. ایشانحسن و قبح در نفس الامر، و حسن و قبح در مقام عمل را تفکیک می کند. حسن و قبح درنفس الامر ثابت است ولی حسن و قبح در مقام عمل متغیر و تابع احساسات درونی افراد است.در معرفت شناسی حسن و قبح، ایشان نسبی گرا نیست بلکه واقعی بودن حسن و قبح رامی پذیرد و عقل توان درک حسن و قبح را دارد.

کلیدواژه ها:

حسن و قبح ، هستی شناسی ، معرفت شناسی ، علامه طباطبایی ، اطلاق ، نسبیت