نشانه شناسی نقوش سردرها در بافت تاریخی تهران، براساس رمزگان چندلر

باتوجه به آنکه نقوش به کار رفته در سردرهای دوران قاجار، دارای مضامینی است که ارزش های بصری فراوان دارد؛ هدف این پژوهش، شناخت ویژگی های تجسمی در نقوش سه سردر منتخب خیابان فروزش، خیابان مولوی و سردر وکیل التجار در بافت تاریخی تهران که کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. علت انتخاب این سه سر در از میان موارد مشابه، ظرفیت تحلیل نقوش آن ها از منظر نشانه شناسی به طور عام و از منظر رمزگان دنیل چندلر، یعنی رمزگان های اجتماعی، متنی، تفسیری، ادراکی و واقع گرایی به طور خاص بوده است. این پژوهش به صورت کیفی و مبتنی بر داده های برآمده از اطلاعات کتابخانه ای و مشاهده نمونه های موردی است که به توصیف و تحلیل نقوش با تکیه بر آرای نشانه شناسی دنیل چندلر می پردازد. با توجه وتدقیق در نقوش سردرهای مورد مطالعه و بر اساس تفسیر رمزگان چندلر در متن تصویری و نوشتاری، نتایج زیر حاصل می شود: از منظر رمزگان اجتماعی، وجود سبک تلفیقی بازتاب دهنده تبادل فرهنگی میان حاکمان قاجار و غرب بوده است. از منظر رمزگان متنی، سردرهای مورد مطالعه شامل نقوش آجرکاری، کاشی کاری در متن تجسمی عناصر اسلیمی، ختایی، پرندگان و گاهی آیات نوشتاری، تبیین می شود. در خوانش ارجح از رمزگان تفسیری این عناصر، جلوه ای از اقتدار شاهانه و همچنین اهمیت زندگی در سایه ایمان به پروردگار یکتا و ثمرات ایمان فرد مسلمان را توضیح می دهد. رمزگان ادراکی، براساس مشابهت عناصر موجود در نقوش سه سردر تفسیر می شود. درنهایت از منظر رمزگان واقع گرایی به صورت نمادین بینش هنرمند و مخاطب از عناصر طبیعی باغ و بوستان و مرغزار را نشان می دهد.

کلیدواژه ها:

بافت تاریخی تهران ، تحلیل نقوش ، رمزگان چندلر ، سردرهای قاجار ، نشانه شناسی.