واکاوی هم کنش میان شبکه ی اجتماعی اینستاگرام و رفتارهای آسیب به خود نوجوانان و جوانان پسر ایرانی: یک مطالعه ی داده بنیاد

زمینه و هدف: طی سال های اخیر، نفوذ شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام در میان کاربران کم سن و سال تر، افزایش چشم گیری داشته است. از سوی دیگر، آسیب به خود یکی از رفتارهای پرخطر و رایج در میان نوجوانان و جوانان است که در آخرین بازنگری پنجمین راهنمای آماری و تشخیصی اختلال های روانی با عنوان اختلال «خودزنی بدون قصد خودکشی» معرفی شده است. با توجه به فقدان تحقیقات کیفی انجام شده در این زمینه در فرهنگ ایرانی، این پژوهش با استفاده از روش کیفی نظریه داده بنیاد، به واکاوی عوامل زمینه ساز، فرآیند و پیامدهای تاثیر شبکه ی اجتماعی اینستاگرام بر رفتارهای آسیب به خود نوجوانان و جوانان پسر در ایران می پردازد. روش: در این پژوهش با ۱۱ پسر نوجوان و جوان ایرانی که تجربه آسیب به خود و انتشار آن در اینستاگرام را داشتند، مصاحبه ی نیمه ساختاریافته انجام شد. پس از انجام مصاحبه ها، فرآیند تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل استراوس و کوربین (۲۰۱۵) انجام گرفت. کدگذاری داده ها با توجه به طیف های مفهومی در ابتدا آغاز شد و در ادامه به مفهوم پردازی مقوله های اصلی و شناسایی مفهوم محوری پرداخته شد.یافته ها: مقوله های اصلی استخراج شده در زمینه، آسیب پذیری های فردی، آسیب پذیری های خانوادگی، دنیای درونی نوجوان و ارتباط: سپر دفاعی بود. همچنین راهبردهایی که نوجوان بعد از بروز آسیب به خود از آن ها استفاده می کرد آشنایی با اینستاگرام، تنظیم در مقابل سرکوب هیجان و زیست دوم در اینستاگرام را شامل می شد. تعامل رفتارهای آسیب به خود و انتشار آن ها در اینستاگرام، دو پیامد اصلی اینستاگرام به عنوان تقویت کننده آسیب به خود و اینستاگرام به عنوان بهبوددهنده را داشت.نتیجه گیری: با توجه به یافته های این پژوهش، نوجوان پس از مواجهه با عوامل زمینه ساز رفتارهای آسیب به خود، با چالش تنظیم هیجان رو به رو می شود و از فضای اینستاگرام به عنوان محیطی برای سرکوب یا تنظیم این هیجان استفاده می کند. رفته رفته اینستاگرام به عنوان محیط زیست جایگزین برای نوجوان، بستری برای انتشار و جست وجوی محتوای مرتبط با آسیب به خود را فراهم می کند. علاوه بر سرایت اجتماعی و الگوگیری نوجوان از فضای اینستاگرام، این شبکه ی اجتماعی به عنوان یک محیط حمایتی هم نقش ایفا می کند. به نظر می رسد روش های آسیب به خود و آسیب پذیری های عمومی روان شناختی از جمله مولفه های وابسته به زمینه ی اجتماعی و فرهنگی ایران به حساب می آیند.

کلیدواژه ها:

رفتار آسیب به خود ، اینستاگرام ، نوجوانی ، مطالعه ی داده بنیاد ، پژوهش کیفی