شکل گیری نقاشی پشت شیشه از معماری تا باورهای عامیانه در دوره قاجار

از بدو پیدایش بشر و زندگی در درون غارها، نقاشی همیشه وسیله ای برای تجلی ذهنیات و باورهای مذهبی انسان بوده است. نقاشی پشت شیشه، نهضت هنری که در دوره تحولات نوگرایانه عصر قاجار و تقابل سنت و مدرنیته، به اوج رسیده است. این هنر در ابتدا کنار گچبری ها و آینه کاری های خانه های اشراف جای گرفت و به مرور به طور مستقل نیز به حیات خود ادامه داد. مضامین غیر مذهبی این آثار برگرفته از داستان های بزم و رزم شاهنامه و گل و مرغ، و مضامین مذهبی آن شامل صحنه های کربلا، شمایل اولیا و قصه های قرآن بوده است. پرده های نقاشی پشت شیشه را مردم نذر اماکن مذهبی چون تکایا و سقاخانه ها می کردند و در دل کوچه و بازار، در دست دراویش دیده می شد. این سبک از نقاشی، از دل مردم برآمد؛ اما با گذر زمان و تغییر سبک زندگی مردم، به فراموشی سپرده شد. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای، به ریشه های شکل گیری، شکوفایی و کاربری آن در زندگی مردم عصر قاجار می پردازد. دوران قاجار، زمان تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و آغازگر تقابل سنت و مدرنیته در ایران محسوب می شود؛ و می توان نقش پررنگ باور به اسطوره های ملی و مذهبی و رشد نقاشی پشت شیشه را در بطن زندگی مردم آن روزگار به تماشا نشست.

کلیدواژه ها:

باورهای مذهبی ، تزیینات معماری ، قاجار ، نقاشی پشت شیشه ، هنر مردمی