بررسی آرای عرفانی حکیم نظامی گنجوی

حکیم نظامی گنجوی یکی از برجسته ترین شاعران و نویسندگان زبان فارسی است که در قرن ششم هجری (قرن دوازدهم میلادی) می زیست. او در شهر گنجه، واقع در جمهوری آذربایجان کنونی، به دنیا آمد و بخش عمده ای از عمر خود را در همان جا گذراند. نظامی از معدود شاعرانی است که توانسته است با خلق آثاری منحصر به فرد و ماندگار، تاثیر عمیقی بر ادبیات فارسی بگذارد. نظامی گنجوی بیشتر به خاطر پنج گنج یا خمسه مشهور است که شامل پنج مثنوی با نام های مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه است. این آثار نه تنها به لحاظ ادبی، بلکه به لحاظ محتوایی نیز شاهکارهایی بی بدیل در ادبیات فارسی به شمار می روند. اولین مثنوی از خمسه، مخزن الاسرار، اثری فلسفی و عرفانی است که در قالب ابیات موزون به مسائل مختلفی چون اخلاق، دین و فلسفه می پردازد. این اثر به وضوح نشان دهنده دانش و حکمت گسترده نظامی در زمینه های مختلف است.دومین مثنوی، خسرو و شیرین، داستانی عاشقانه و حماسی است که عشق بین خسرو پرویز، شاهنشاه ساسانی، و شیرین، شاهزاده ارمنی، را روایت می کند. این داستان با ظرافت و دقت فراوان نگاشته شده و نشان دهنده توانایی بی نظیر نظامی در خلق شخصیت های جذاب و پیچیده است. سومین مثنوی، لیلی و مجنون، داستان عاشقانه ای است که ریشه در فرهنگ عرب دارد و نظامی آن را به شکلی هنرمندانه به نظم درآورده است. این اثر، عشق پاک و عمیق میان لیلی و مجنون را به تصویر می کشد و از برجسته ترین آثار عاشقانه ادب فارسی محسوب می شود.چهارمین مثنوی، هفت پیکر، داستانی نمادین و تمثیلی است که زندگی بهرام گور، یکی از شاهان ساسانی، را روایت می کند. این اثر با ساختاری منحصر به فرد و داستان های درون داستانی، از شاهکارهای ادبیات تمثیلی به شمار می رود.پنجمین و آخرین مثنوی از خمسه، اسکندرنامه، به زندگی و فتوحات اسکندر مقدونی می پردازد و شامل دو بخش شرفنامه و اقبالنامه است. این اثر به گونه ای حماسی و فلسفی، زندگی این شخصیت تاریخی را بازگو می کند و اندیشه های حکیمانه نظامی را در خود جای داده است. نظامی گنجوی در کنار خلق این آثار بزرگ، به نوآوری های زیادی در شعر فارسی دست زده است. او با استفاده از تصاویر بکر و زبانی روان و ساده، توانست سبکی جدید و متمایز در شعر فارسی ایجاد کند که تاثیرات آن تا به امروز باقی مانده است.

کلیدواژه ها:

اشعار ، نظامی گنجوی ، عرفان ، عاشقانه ، حماسی ، فلسفی.