بازتاب داستان قرآنی یوسف (ع) در دیوان حکیم نظامی گنجوی

نظامی از جمله شاعرانی است که در اشعار خود از داستان قرآنی حضرت یوسف (ع) الهام گرفته و به وجوه گوناگون این داستان از قبیل: دلدادگی زلیخا به یوسف، حسن یوسف، بوی پیراهن یوسف، به چاه افتادن یوسف، نجات یوسف از چاه، گرگ و پیرهن ندریده و ... اشاره کرده است. وی در دیوان قصاید و غزلیات ۱۵ بار آشکارا و بوضوح از یوسف (ع)، عناصر و شخصیت های مربوط به حکایت یوسف نام برده و بخش هایی از داستان او را بازگو کرده است. نظامی بیشتر معشوق خود را در زیبایی به یوسف و در برخی موارد به زلیخا مانند کرده و با تشبیه مضمر و تفضیلی به آنها برتری داده است. شاعر با مضمون «به چاه افتادن یوسف» تصاویر شعری زیبایی از قبیل «چاه ذقن»، «چاه زنخ» و «چاه مظلم» را بوجود آورده است. حکیم نظامی از تعابیر دیگری مانند یوسف جان، یوسف ثانی، یوسف روزگار، جمال یوسفی، میر خوبان، مه روی کنعانی، یوسف کنعانی، یوسف دل و یوسف خور در اشعار خود بهره جسته است. هدف از تحقیق بازشناسی تلمیحات اسلامی و قرآنی در ادبیات فارسی با محوریت اشعار حکیم نظامی گنجوی می باشد. نتایج حاصل از تحقیق اینکه: داستان قرآنی حضرت یوسف (ع) و به تعبیر دیگر احسن القصص از آن رو که سرشار از حقایق و دقایق تعالی بخش و عبرت آموز، عشق پاک و عواطف عمیق بشری و نقد حال انسان های عاشق و آزاده است، در اشعار اکثر شاعران و بویژه شاعر آزادمنش و وارسته مورد بحث یعنی حکیم نظامی گنجوی انعکاس و بازتاب گسترده ای داشته است.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، حضرت یوسف (ع) ، حضرت یعقوب (ع) ، نظامی گنجوی ، دیوان اشعار.