اثر باکتری های حل کننده فسفات بر میزان آلکالوئیدهای مورفین، پاپاورین، و نوسکاپین خشخاش (Papaver somniferum L.)

تاکنون بیش از ۴۰ نوع آلکالوئید مختلف در گیاه دارویی و ارزشمند خشخاش (Papaver somniferum L.)، شناخته شده که مهم ترین آن ها مورفین، کدءین، تباءین، نوسکاپین و پاپاورین است. بیوسنتز این آلکالوئیدها ممکن است به شدت تحت تاثیر انواعی از الیسیتورهای زنده و غیرزنده قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات سویه های باکتریایی با قابلیت حل کنندگی فسفات معدنی به عنوان الیسیتورهای زنده، بر میزان تولید آلکالوئیدهای مورفین، پاپاورین، و نوسکاپین در گیاه خشخاش انجام شده است. در این پژوهش، قابلیت حل کنندگی فسفات معدنی توسط چهار سویه باکتریایی Enterobacter xiangfangensis S۲،Pantoea dispersa S۷ ، Pantoea stewartii S۲۵ و Pseudomonas canadensis S۳۶ به روش کمی و به کمک محیط کشت مایع Sperber ارزیابی شد. در شرایط گلخانه، اثر محلول پاشی بوته های خشخاش با سوسپانسیون سویه های باکتریایی (CFU.ml-۱ ۱۰۸) بر میزان آلکالوئیدهای مورفین، پاپاورین، و نوسکاپین موجود در کپسول، ساقه، و برگ خشخاش بررسی شد. آلکالوئیدها به روش الکلی استخراج و توسط دستگاه HPLC ردیابی شدند. تمامی آزمون ها در قالب طرح آماری کاملا تصادفی و با سه تکرار به ازای هر تیمار انجام شدند (P<۰.۰۵). نتایج نشان داد که بیشترین (۴۵۸/۶۷ میکروگرم بر میلی لیتر) و کمترین (۱۳۰/۴۷ میکروگرم بر میلی لیتر) میزان حل کنندگی فسفات به ترتیب مربوط به سویه های S۲ و S۳۶ بود. در تیمار با سویه های باکتریایی مشخص شد که سطح مورفین موجود در ساقه و برگ و نیز کپسول در اغلب موارد افزایش معنی داری در قیاس با شاهد را نشان داد. میزان پاپاورین موجود در ساقه و برگ کاهش معنی داری داشت، ولی در کپسول تغییرات معنی داری نداشت. نوسکاپین موجود در ساقه و برگ نیز افزایش معنی داری داشت و از ۰/۸ میلی گرم بر گرم وزن خشک در شاهد به ۸/۱۲ در تیمار S۲ رسید. درصورتی که میزان نوسکاپین کپسول فقط در تیمار با S۲ و S۳۶ افزایش معنی داری داشت و سایر سویه ها اختلاف معنی داری با شاهد نداشتند. به این ترتیب با انتخاب سویه های باکتریایی سازگار و کارآمد از گروه باکتری های حل کننده فسفات، می توان سطح آلکالوئیدهای مورفین، پاپاورین، و نوسکاپین در اندام های هوایی گیاه دارویی و ارزشمند خشخاش را به طور چشمگیری افزایش داد.

کلیدواژه ها:

آلکالویید ، الیسیتور ، باکتری ، HPLC ، PGPR