نقش صنایع دستی در توسعه پایدار: توانمندسازی جنسیتی

توسعه پایدار فرآیندی است که به تامین نیازهای امروزی جامعه بدون آسیب رساندن به توانایی نسلهای آینده برای تامین نیازهای خود میپردازد. این مفهوم شامل سه بعد اصلی اقتصادی، اجتماعی، و زیستمحیطی است که هدف آن تعادل بین این سه بعد است .(پوراصغرسنگاچین و اسمعیل اسدی،۱۳۹۶). توسعه پایدار به عنوان یک الگوی توسعه، تاکید بر توازن بین ابعاد اقتصادی، اجتماعی، و زیستمحیطی دارد. این الگو از صنایع دستی نیز حمایت میکند، زیرا صنایع دستی اغلب با استفاده از منابع محلی و مواد بازیافتی کار میکنند، که این امر منجر به کاهش مصرف منابع طبیعی و ایجاد محصوات پایدارتر میشود(هوشیار،۱۴۰۱). همچنین، صنایع دستی معاصر با ایجاد اشتغالزایی در مناطق روستایی و حفظ فرهنگ و هویت محلی، به توسعه اجتماعی و فرهنگی نیز کمک میکنند(بهرامی،۱۳۹۹). از دیدگاه دیگر، توسعه پایدار میتواند با ارتقاء کیفیت و تنوع محصوات صنایع دستی، بازارهای جدیدی را برای این محصوات فراهم کند و به رشد اقتصادی کمک نماید(پاکزاد،۱۳۹۵). جنسیت به تفاوتهای اجتماعی، فرهنگی، و روانی مردان و زنان اشاره دارد. این تفاوتها عمدتا از روی ادراکات و نقشهای اجتماعی مشخص میشوند.جنسیت از اهمیت بسزایی در توسعه پایدار برخوردار است. برخی از نکات کلیدی در این زمینه عبارتند از: تعداد زنان در بازار کار، عدالت جنسیتی، تضمین حقوق زنان، شرکت زنان در تصمیمگیریها، تسهیل دسترسی به منابع برای زنان. توانمند سازی زنان یکی از مفاهیم توسعه است و ابعاد فردی و اجتماعی را در برمی گیرد .دلیل تاکید بر توانمند سازی زنان ،بدین سبب است که زنان بیش از مردان ،در معرض فقر و تبعیض جنسیتی قرار دارند و موانع و محدودیتها،بر سر راه تغییر و تحول پایگاه اقتصادی و اجتماعی آنان وجود دارد ؛ لذا توجه به رهیافت های تقویت و توسعه توانمندی های زنان ،به نفع آنان است و به اقتصاد خانوار کمک می کند(رحمان پور،۱۳۹۸).زنان به عنوان عامل موثر در امور مختلف کشاورزی و اقتصادی و اجتماعی وا ز نظر مشارکت نیروی انسانی موردنیاز در جامعه بیشترین سهم رادارند ،به گونه ای که بدون کمک و مشارکت آنان ، رسیدن به توسعه اقتصادی امری ناممکن است . این پژوهش به منظور بررسی عمق رابطه میان جنسیت و تولیدات صنایع دستی معاصر از منظر دیدگاه توسعه پایدار، اقدام به تحلیل و تبیین این ارتباط مینماید. صنایع دستی هنر - صنعتی است که زنان همواره در روند طراحی و تولید آن نقش بسزایی داشتهواگر با دید جنسیتی نیز بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم،صنایع دستی ازجمله صنایعی است که میزان مشارکت زنان در آن بیش از متوسط سایر صنایع است و همواره می توان بازتاب سلیقه و ظرافت روحی و خاقیت زنان ایرانی را به عنوان طراحان و تولیدکنندگان محصوات متنوع مشاهده کرد. از این رو پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است که صنایع دستی، چگونه از طریق توانمندسازی جنسیتی، میتواند به توسعه پایدار جامعه کمک کند. . این پژوهش از نظر رویکرد کیفی و از نوع کاربردی بودهوبرای پاسخ به سواات پژوهش از روش مصاحبه عمیق (دلفی) استفاده شده است و جامعه آماری پژوهش، بیش از ۱۵ نفر ازاستادان مجرب دانشگاهی با تخصص در زمینه های پژوهش هنر،کارآفرینی،اقتصاد ،جامعه شناسی ،طراحی صنعتی ،مدیریت و مربیان فعال در حوزه آموزش صنایع دستی و تولید کنندگان صنایع دستی و کارآفرینان صنایع دستی بوده اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد با بررسی نقش جنسیت در فرآیند تولید، میتوان به راهکارهایی برای افزایش کیفیت و پایداری تولیدات صنایع دستی پی برد. این تحلیل میتواند به شناخت بهتر چالشها و فرصتهای مرتبط با تولیدات صنایع دستی و همچنین بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی زنان و مردان مشارکتکننده در این حوزه کمک کند. برای حرکت روبه جلو در مسیر توسعه بایستی با ایجاد بسترهای ازم برای مشارکت زنان ، آنان را به دانش و مهارت مولد تجهیز کرد؛عاوه بر این ، زنجیره ی ارزش تولیدات صنایع دستی شکننده است، گام ها ومراحلی که یک محصول باید از طریق ترفیع،برند سازی ،توزیع وحمایت از حق مالکیت عرضه شود،اغلب ضعیف هستند ؛نه تنها به دلیل اینکه این مراحل ساخته نشده اند ،بلکه به دلیل نبود دانش ومعلومات زنان هنرمند در مورد این فرآیندهاست.کسب دانش و مهارتهای نوین مدیریتی و کسب و کار در کنار آموزشهای تخصصی هنری تاثیر معناداری بر افزایش توانایی زنان فعال در حوزه کسب و کارهای خانگی صنایع دستی دارد.

کلیدواژه ها:

صنایع دستی ، جنسیت ، توانمند سازی ، توسعه پایدار