بررسی وزارت مالیه ایران در دوره خزانه داری ویلیام مورگان شوستر

ویلیام مورگان شوستر کارشناس مالی و حقوقدان آمریکایی در سال ۱۹۱۱ میلادی به عنوان خزانه دار به خدمت دولت ایران درآمد،وزارت مالیه ایران در دوره مشروطه یکی از وزارتخانه هایی بود که تغییرات مهمی را تجربه کرد. با شکل گیری مجلس اول، نظام مالیهاز پیشه مستوفی گری به نظام بودجه نویسی مدرن گذار کرد. این تغییر به معنای حدگذاری حقوق درباریان و شاهزادگان و مقیدکردن حکومت به قانون اساسی بود. مجلس اول در این راستا تلاش هایی برای نهادسازی، تشکیل کمیسیون های تخصصی و وضعقوانین مالیاتی کرد. شوستر با هدف اصلاح امور مالی و افزایش درآمدهای دولت، تلاش هایی را آغاز کرد که با مقاومت و دشمنیقدرت های استعماری روسیه و انگلستان روبرو شد. این دو کشور که منافع اقتصادی و سیاسی خود را در ایران دنبال می کردند،هرگونه تقویت و استقلال ایران را تهدیدی برای حوزه های نفوذ خود می دانستند. بنابراین، با استفاده از نفوذ و تهدید خود، سعیکردند شوستر را از مقام خود برکنار کنند و دولت ایران را به تسلیم و پذیرش شرایط سخت و نابرابر خود وادار کنند. شوستر تلاش هایزیادی برای ایجاد نظام مالیاتی عادلانه، مبارزه با فساد و رشوه، تاسیس بانک ملی، تشکیل نیروی ژاندارم برای خرانه ، حمایت ازمشروطه خواهان و ملی گرایان و ارتباط با د یگر کشورها کرد. برنامه هایی که مورگان برای وزارت مالیه ایران داشت قطعا در بلند مدتنتایج مطلوبی برای ایران داشت اما برعکس همسو با خواسته های استعماری روسیه و انگلیس نبودند و به همین دلیل از ایرانخواستند که شوستر را عزل کند و در غیر این صورت قوای نظامی خود را وارد ایران می کند و دولت ایران ناچار شد در ۱۹ دی۱۲۹۰ استعفای شوستر را بپذیرد. شوستر و همکارانش در ۱۵ فروردین ۱۲۹۱ ایران را ترک کردند. دولت روسیه از همان اول بهصورت آشکار از پیشرفت کار شوستر جلوگیری می کرد و از گمرکچی های بلژیکی در برابر شوستر دفاع می کرد و اما در مورد دولتانگلیس باید گفت این دولت همیشه در ظاهر خود را به عنوان کشور دوست معرفی می کرد ولی شوستر خیلی خوب از سیاستانگلیس آگاه بود و هیچگاه فریب سیاست های نرم انگلیس را هم نخورد اما در آخر مجبور شد برای حفظ خودمختاری ایران از دستاین کشور ها از سمت خود کناره کند.

کلیدواژه ها:

وزارت مالیه ایران ، مورگان شوستر ، مالیات ، روسیه ، انگلیس