تاثیر تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت ایران بر اجرای برنامه عمرانی اول و دوم (۱۳۴۱-۱۳۲۸ش)

تدوین و اجرای برنامه­های اول و دوم عمرانی را می­توان دوره شکل­گیری تفکر توسعه برنامه­محور و ایجاد نهاد برنامه­ریزی در ایران به شمار آورد که با شرایط ناپایدار سیاسی و اجتماعی در ایران همراه بود. روند ملی شدن صنعت نفت قبل از برنامه عمرانی اول آغاز و در طول این برنامه، قانون آن به تصویب رسید. هرچند تبعات ملی شدن صنعت نفت برای سال­های متمادی ادامه داشت اما بیشترین تاثیر مستقیم آن به واسطه هم زمانی در دوران اجرای برنامه های عمرانی اول و دوم بوده است. با توجه به نوسانات دسترسی به درآمدهای نفتی و وجود دو تجربه کاملا متفاوت تحریم (در برنامه اول) و رفع تحریم (در برنامه دوم) هدف این پژوهش­ بررسی تاثیر تصویب این قانون و تبعات آن بر اجرای برنامه­های اول و دوم عمرانی است. این پژوهش کیفی بوده و به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و برای ­جمع­آوری اطلاعات از مدارک و آمارهای رسمی استفاده شده است. نتایج نشان داد که ۱. ملی شدن صنعت نفت باعث تحریم و عدم دسترسی به منابع تامین مالی برنامه اول شد که این امر به عدم اجرای کامل برنامه عمرانی اول انجامید، ۲. رفع تحریم و بهبود درآمدهای نفتی در طول اجرای برنامه عمرانی دوم از عوامل اصلی توفیق نسبی این برنامه بوده است.

کلیدواژه ها:

ملی شدن صنعت نفت ، برنامه عمرانی اول ، برنامه عمرانی دوم ، نفت ، توسعه