نمادینگی حضور توامان نقش شیر و اژدها در آثار هنری ایران در عصر اسلامی

شیر و اژدها به دلایل و خصیصه ­های منحصربه فردی که داشته­ اند به صورت نماد و اسطوره درآمده­ اند. در دوره­ اسلامی توامان و در تقابل با یکدیگر در آثار هنری ایران دیده می­ شوند، حضور توامانی که تا قبل از ظهور اسلام اثری از آن نبود. هدف این پژوهش بررسی چگونگی حضور توامان این دو نماد در آثار هنری ایران در دوره­ اسلامی است. در این راستا شناخت مفاهیم نمادین شیر و اژدها در سه حوزه­ اساطیر، معتقدات اسلامی و ادبیات ایران تا بدان­ جا موردبررسی قرار می گیرد که برای خوانش آثار و این حضور توامان راه گشا باشند. به عبارتی دیگر، تصویر و تصوری که هر سه حوزه از نماد شیر و اژدها به مخاطب می­ دهد، برای این پژوهش مدنظر است. این پژوهش مبنی بر روش مطالعه تاریخی و تحلیلی بر آن است به این پرسش­ ها پاسخ دهد که حضور توامان نماد شیر و اژدها در آثار هنری ایران به چه معناست؟ این حضور توامان به نبرد خیر و شر و غلبه یکی بر دیگری تعبیر می شود یا به معنای اتحاد بدون هویت است؟ حضور نماد شیر و اژدها همیشه به صورت نبرد در آثار هنری دیده می شود که به لحاظ مفهومی، به طورکلی نمادی است از نبرد همیشگی نور و تاریکی، خیر و شر، ولی نکته­ حائز اهمیت آن است که به نظر، نوع اثر و جایگاه قرارگیری این نقش نمادین و دوره­ تاریخی به لحاظ تفکر غالب شیعی، در رساندن مفهوم این حضور توامان تاثیرگذار است و بر این اساس هر اثر می تواند با یک یا هر سه خوانش اساطیری، اسلامی-شیعی و ادبی معنا دهد.

کلیدواژه ها:

هنر ایران ، دوره اسلامی ، تفکر شیعی ، ادبیات ، اساطیر ، نماد شیر ، نماد اژدها