بررسی پیامدهای قرارداد ۱۹۰۷م. بر قاینات مطالعه موردی: سالهای حضور بارون چرکاسف کنسول روسیه در قاینات و سیستان (۱۹۱۳- ۱۹۰۹م./۱۳۳۱-۱۳۲۷ق.)

رقابت­ روس و انگلیس در آسیا با انعقاد قرارداد ۱۹۰۷م تعدیل شد و ایران به دو منطقه نفوذ و یک منطقه بی­طرف تقسیم گردید. روس­ها منطقه سیستان را به رقیب واگذار کردند، ولی در منطقه بی­طرف هنوز تحرکاتی وجود داشت و قاینات شرقی­ترین منطقه بی­طرف بود. اگرچه تاکنون درباره روابط روس و انگلیس در ایران و قرارداد ۱۹۰۷م پژوهش­های صورت گرفته، اما به اثرات و پیامدهای آن بر مناطق بی طرفی قاینات توجه نشده است. این پژوهش به طور خاص پیامدهای این قرارداد را بر قاینات در دوره فعالیت چرکاسف -کنسول روسیه- مورد توجه قرار داده تا اثر آن بر بیرجند مشخص شود. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس اسناد و گزارش­های محرمانه کنسولگری انگلیس تلاش دارد به سوالات پژوهش درباره پیامدهای قرارداد ۱۹۰۷م بر قاینات، عملکرد بارون چرکاسف و اثرات حضور روس و انگلیس در بیرجند پاسخ دهد. یافته­ها نشان داد روس­ها بعد از قرارداد ۱۹۰۷م به جای سیستان تمرکز خود را بر قاینات قرار داده و چرکاسف بیشتر دوره ماموریت خود را مقیم بیرجند بود و تلاش کرد کنسولگری را نیز به آنجا منتقل نماید. او به طور فعال در کشمکش حشمت­الملک دوم و شوکت­الملک دوم نقش ایفاء کرد و اگرچه فعالیت پزشکی روس­ها در بیرجند در دوره او کاهش یافت، اما در زمینه اقتصادی بانک استقراضی از سیستان به بیرجند انتقال داده شد. چرکاسف با تحت­الحمایه قرار دادن مخالفان شوکت­الملک دوم نظیر خوانین نخعی تلاش کرد متحدانی جدید در منطقه برای روس­ها پیدا کند، اما اقدامش بی­نتیجه ماند.