تاملی بر عرفان و تصوف در شرق ایران و تاثیر متقابل عرفا و صوفیان سیستانی و خراسانی بر یکدیگر در قرون نخستین اسلامی

عرفان و تصوف اسلامی یکی از موضوعات قابل توجه در بررسی­های اجتماعی و فرهنگی سیستان و خراسان در قرون نخستین اسلامی می­ باشد. این جریان فکری و اجتماعی از همان آغاز قرن اول هجری، با زهد و گریز از لذات دنیوی در جهان اسلام شروع شد و در قرون بعدی سازمان یافته­ تر گردید و در شرق ایران هواداران زیادی به­ دست آورد. عوامل متعددی همچون حضور حسن بصری و هوادارانش، صوفیان کرامیه، ملامتیه و ... در گسترش اندیشه ­های عرفانی و صوفیانه در سیستان و خراسان موثر بوده ­است. در این مقاله سعی بر آن است تا با شیوه کتابخانه­ ای، اطلاعات و داده ­های تاریخی جمع­ آوری و سپس با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی علل و عوامل گسترش عرفان و تصوف در سیستان و تاثیر متقابل عرفا و صوفیان سیستانی و خراسانی بر یکدیگر پرداخته شود. عرفان و تصوف توانست در قرون سوم و چهارم دستاوردهای مثبت و مفیدی برای مردم منطقه به همراه داشته باشد و از تعصبات مذهبی میان خوارج و اهل سنت و مذاهب حنفی با شافعی و قتل و غارت­ های ناشی از آن که در گذشته وجود داشت بکاهد.