پایش وضعیت بالفعل بیابان زایی با استفاده از مدل های امتیازی وی پی ام و واسپاس

باتوجه به گسترش پدیده بیابان‎زایی و ظهور اثرات گسترده و بلندمدت آن بر محیط‎زیست و فعالیت‎های انسانی، ارائه روش‎های مدیریتی مناسب، قادر است شدت و گسترش این پدیده را کاهش ‎دهد؛ لذا اقدامات اجرایی در این زمینه باید متکی به شناخت وضعیت فعلی بیابانی شدن اراضی و روند توسعه آتی آن باشد. ازاین رو، این پژوهش باهدف ارزیابی خطر بیابان‎زایی با استفاده از مدل‎های امتیازی وی پی ام و واسپاس و استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی به صورت موردی در دشت یزد - خضرآباد طی سال‎های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ به انجام رسید. در چارچوب این مدل‎ها در ابتدا بر مبنای مطالعات میدانی و کتابخانه‎ای شاخص‎های موثر شناسایی شد. سپس واحدهای کاری به روش ژئومورفولوژی تعیین و اهمیت شاخص‎ها در هر واحد به صورت زوجی و بر مبنای روش دلفی به دست آمد. در ادامه اهمیت شاخص‎ها نسبت به هم از روش آنتروپی شانون برآورد شد و ماتریس تصمیم شکل گرفت و بعد از موزون‎سازی، پهنه بندی پتانسیل شدت بیابان زایی با محاسبه ضریب مطلوبیت از روش امتیازی وی پی ام و واسپاس در محیط نرم‎افزار ArcGIS به انجام رسید. نتایج حاصله نشان داد که واحد اراضی کشاورزی کوهستانی (MAG) و کشاورزی دشتی (PAG)، واجد بیشترین پتانسیل بیابان‎زایی هستند که ۸۶/۷۳۳۵ هکتار (۳۵/۹%) از کل منطقه مطالعاتی را دربرگرفته اند. بیشترین اراضی منطقه، تحت تاثیر بیابان زایی با شدت نسبتا متوسط (III) قرار دارد. درعین حال، ارزش کمی پتانسیل بیابان‎زایی برای کل منطقه از مجموع شاخص‎ها در کلاس متوسط (IV) به دست آمد. مطالعه صورت گرفته نشان از کارایی و سهولت کاربرد تکنیک‎های دارای رویکرد امتیازی وی پی ام و واسپاس در ارزیابی شدت بیابان‎زایی دارد.

کلیدواژه ها:

بیابان‎زایی ، ساختار سلسله مراتبی ، مدل‎های تصمیم‎گیری ، روش ضریب وزنی ، ارزیابی ضریب مجموع مقادیر وزنی