اثر تغییرات گردش های جوی عرض های میانی بر موقعیت ناوه مدیترانه و رخداد بارش های فوق سنگین ایران

در این پژوهش اثر گردش بزرگ مقیاس عرض های میانی بر موقعیت ناوه مدیترانه برای بارش های فوق سنگین طی بازه زمانی ۱۹۷۹ تا ۲۰۲۲ بررسی شد. در این راستا با استفاده از شاخص تموج تغییرات تموج و با تحلیل همدیدی الگوی گردشی جو برای۱۵۰ بارش فوق سنگین کشور تحلیل شد. نتایج نشان داد که بارش های فوق سنگین تحت تاثیر تقویت ناوه اطلس، گسترش جریانات از سمت اروپا و شکل گیری ناوه مدیترانه رخ می دهد. شکل گیری ناوه اطلس سبب افزایش دامنه امواج، شکل گیری پشته برروی اروپا و ناوه مدیترانه می شود. با شکل گیری این الگو، ناوه مدیترانه تغییرات طول و عرض جغرافیایی ۸ درجه را نسبت به میانگین خود تجربه می کند. تغییرات مکانی ناوه مدیترانه به دلیل تغییرات نصف النهاری امواج باد غربی برروی اروپا و موقعیت ارتفاع زیاد جنب حاره است. متغییرترین قسمت باد غربی منطبق بر بلاکینگ شرق اطلس و ناوه مدیترانه است که با تشدید شیو بین ارتفاع زیاد و کم ارتفاع، جریانات نصف النهاری شده و مقدار تموج افزایش می یابد. این شرایط منجر به تقویت پشته اروپا، افزایش دامنه امواج، تکوین بندال و گسترش ناوه مدیترانه تا عرض ۲۵ درجه می شود. تکوین بلاکینگ اطلس سبب تقویت پشته برروی اروپا و گسترش جریانات به سمت مدیترانه می شود. همچنین گسترش نصف النهاری ارتفاع زیاد اروپایی منجر به تشدید شیو فشار، شارش جریانات سرد شمالی، تشدید جبهه زایی، تعمیق ناوه مدیترانه تا دریای سرخ می شود. همزمان با تقویت ناوه مدیترانه گسترش شرق سوی واچرخند عربستان علاوه بر این که منجر به گسترش شرق سوی ناوه مدیترانه می شود، رطوبت مناسبی نیز برای رخداد بارش های فوق سنگین کشور تامین می کند.

کلیدواژه ها:

ناوه مدیترانه ، شاخص تموج ، بارش فوق سنگین ، ایران