آرامگاه ­ها و قبور کوه خواجه سیستان

کوه خواجه سیستان به عنوان تنها برجستگی دشت سیستان همواره از تقدس و جایگاه ویژه ­ای در ادیان مختلف از جمله زرتشتی، مسیحی و اسلام و هم چنین در فرهنگ بومی مردم منطقه برخوردار بوده است. این ویژگی­ها باعث گردیده که بر خلاف دسترسی دشوار به آن به دلیل وجود دریاچه هامون در پیرامون آن، همواره در ادوار مختلف زمانی مورد سکونت گروه­ها و جماعات انسانی قرار گیرد یا از آن به عنوان یک مکان مقدس برای تدفین و زیارتگاه استفاده شود.     اهمیت این محل با توجه به آنچه ذکر گردید، نیاز به بررسی و تحقیق در این زمینه را کاملا ضروری می­ سازد. خصوصا که هیچ گونه پژوهشی تاکنون بر روی قبور و آرامگاه ­های این محل صورت نگرفته و از سوی دیگر کوه خواجه فقط از نظر کاخ و آتشکده ­ی آن که متعلق به دوره­ ی پیش از اسلام می ­باشد، در باستان­ شناسی ایران شناخته شده است. از این رو طی بررسی میدانی و پیمایشی که در این محل صورت گرفت، تعداد کثیری قبر و آرامگاه در سطح و دامنه­ های آن شناسایی گردید که همه متعلق به دوره­ ی اسلامی می ­باشند.    آرامگاه ­های کوه خواجه به دو دسته ­ی تخریبی و سالم تقسیم می ­شوند. مقابر موجود بر روی کوه نیز از لحاظ ساختاری و مصالح به سه دسته تقسیم می­ گردند که عبارتند از:  پشته­ های سنگی نامنظم، گورهای سنگ چین منظم و گورهای خشتی. شواهد باستان­ شناسی حاکی از آن است که در دوره­ ی اسلامی میانه و متاخر، مسلمانان از این کوه و دامنه­ های آن با اهداف مختلف استفاده کرده­ اند.