ارزیابی کارایی طرح تغذیه مصنوعی بر بهبود وضعیت آب زیرزمینی با مدل ریاضی (مطالعه موردی دشت فیرورق خوی در استان آذربایجان غربی)

افزایش برداشت از آب های زیرزمینی به همراه کاهش نزولات جوی، موجب افت تراز آبخوان ها شده است. اجرای پروژه تغذیه مصنوعی در جبران کسری و تقویت آبخوان ها اهمیت زیادی دارد. بزرگ ترین پروژه تغذیه مصنوعی حوضچه ای شمال­غرب کشور در منطقه فیرورق در دشت خوی در استان آذربایجان غربی اجرا شده است. در این پژوهش جهت بررسی تاثیرات این پروژه مهم در احیاء آبخوان خوی، تغییرات سطح آب زیرزمینی فیرورق با کد دستوری MODFLOW در نرم افزار GMS شبیه­سازی شد. واسنجی مدل در حالت پایدار و ناپایدار به ترتیب در مهر و آبان سال ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۱ انجام و صحت­سنجی آن طی سال آبی ۱۳۹۱-۱۳۹۲ انجام شد. مقادیر شاخص های آماری ضریب تبیین و ضریب NRMS جهت ارزیابی مدل برای دوره صحت­سنجی به­ترتیب برابر ۹۹/۰ و ۸۳/۰ درصد به ­دست آمد؛ که بیانگر عملکرد قابل قبول مدل در این دوره است. همچنین نتایج آنالیز حساسیت نشان داد؛ بیشترین حساسیت مدل به پارامترهای هدایت هیدرولیکی و ضریب ذخیره آبخوان بود. جهت نشان دادن تاثیر تغییر شرایط مدیریتی حاکم بر منطقه، ۵ سناریو با اعمال تغییر در میزان حجم آبگیری و افزایش برداشت از چاه­های بهره­برداری در مدل اجرا شد. نتایج سناریوسازی حاکی از تاثیر مثبت تغذیه مصنوعی بر افزایش نسبی سطح آب زیرزمینی در پایین دست محل تغذیه در منطقه فیرورق بود. همچنین با افزایش حجم آبگیری، تراز آب زیرزمینی حدود ۵/۰ تا ۰۳/۱ متر افزایش پیدا کرد و عدم وجود تغذیه مصنوعی و افزایش بهره­برداری بی­رویه سبب افت ۶۷/۱ تا ۱۳/۳ متری سطح تراز آب زیرزمینی دشت خوی شد.

کلیدواژه ها:

آبخوان فیرورق ، تغذیه مصنوعی ، دشت خوی ، حوضچه های نفوذ ، GMS ، MODFLOW