مطالعه تغییرپذیری کمیت های هواشناسی دیدبانی شده در غرب ایران با رویکرد تحلیل چندمقیاسی

تغییرپذیری کمیت های هواشناسی در گستره وسیعی از مقیاس های زمانی و مکانی روی می دهد. به همین دلیل شناسایی الگوهای اصلی تغییرپذیری زمانی این داده ها و ارتباط بین آنها می تواند در مدل سازی و پیش بینی مقادیر آینده این کمیت ها بسیار موثر باشد. در این پژوهش با اعمال پالایه های خطی بالاگذر و نوارگذر، مولفه های اصلی سازنده سری های زمانی داده های روزانه بارش، دمای بیشینه و دمای کمینه جداسازی شد. داده های مورد استفاده از مقادیر دیدبانی شده در ایستگاه های همدیدی اراک و کرمانشاه در غرب ایران در دوره آماری ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۵ انتخاب و پس از استانداردسازی و پالایش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج نشان می دهد که بخش عمده ای از تغییرپذیری داده های بارش در هر دو ایستگاه انتخابی در مقیاس زمانی ۲ تا ۲۰ روز رخ می دهد و با افزایش مقیاس زمانی (بسامد کوچکتر)، دامنه تغییرپذیری ها کمتر می شود . برای دمای کمینه بیشترین نوسانات به صورت تناوبی در مقیاس زمانی سالانه ( ۳۲۰ تا ۴۰۰ روز) و بعد از آن به صورت تصادفی در مقیاس ۲ تا ۲۰ روز رخ می دهد . با این وجود برای دمای بیشینه، مولفه تناوبی سالانه قوی تر و مولفه تصادفی پربسامد (در مقیاس ۲ تا ۲۰ روز) ضعیف تر می شود. همچنین افت و خیزهای پربسامد شدیدتر در ایستگاه کرمانشاه نسبت به ایستگاه اراک در داده های دمای کمینه آشکارسازی شد . نتایج تحلیل همبستگی بین داده های خام و داده های پالایش شده، میزان ارتباط خطی بین کمیت های مختلف را در هر مقیاس زمانی نشان داد. برای هر سه کمیت بارش، دمای کمینه و دمای بیشینه، ضریب همبستگی بزرگتر بین مولفه های سالانه در ایستگاه های کرمانشاه و اراک به دست آمد که به تدریج به سمت مقیاس های زمانی کوچکتر ضریب همبستگی کاهش می یابد. به طور کلی تحلیل انجام شده قابلیت های روش های پالایش خطی را برای استفاده در علوم جوی و زمینی را نشان می دهد .

کلیدواژه ها:

دما ، بارش ، پالایه ، چندمقیاسی ، ایران