تعیین سهم کشورهای همسایه در گسیل شدن گردوغبار به استان خوزستان

سابقه و هدف مطالعات زیادی نقش کشورهای همسایه را به طور موردی در گردوغبار جنوب غرب ایران (خوزستان) بررسی کرده اند اما اینکه در بین کشورهای همسایه کدام کشور و در بخش های مختلف یک کشور کدام قسمت بیشترین اثر را در گسیل گردوغبار به جنوب غرب ایران دارد، مطالعه نشده است. در این تحقیق پس از آشکارسازی رخداد گردوغبار، با استفاده از شاخص AOD و ردیابی مسیر آن توسط مدل هایسپلیت مهمترین منابع گسیل گردوغبار موثر بر جنوب غرب ایران، شناسایی شدند. مواد و روش ها به منظور شناسایی مناطق خارجی موثر بر گسیل گردوغبار به استان خوزستان، از سال ۲۰۰۳ تا سال ۲۰۱۷، یک روز قبل از گزارش پدیده گردوغبار، روز رخداد گردوغبار و یک روز بعد، بر روی تصاویر مادیس، با انتخاب الگوریتم مناسب رخداد گردوغبار آشکارسازی شد. برای هر رخداد گردوغباری سه شرط اعمال شد؛ گسترش مکانی در بیش از ۵۰ درصد ایستگاه های سینوپتیک منطقه مورد مطالعه، میدان دید افقی کمتر از ۵ کیلومتر و ثبت رخداد در بیش از سه گزارش سینوپ متوالی. با توجه به بررسی های انجام شده، ورود گردوغبار به ایران عموما در تراز پایین و میانی جو حادث می شود، بنابراین در سه سطح ۵۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰ متر بررسی مسیر ورود گردوغبار انجام شد. در تصاویر مربوط به مدلHYSPLIT ، خروجی روش HYSPLIT در روز رخداد به همراه تصویر AOD مربوط به روز قبل از رخداد گردوغبار در خوزستان برای تمام روزها و سال ها قرار داده شد. به این ترتیب مناطقی که بیشترین گسیل گردوغبار به سمت خوزستان را داشتند شناسایی شدند و مناطقی که حداقل ۳۰ بار با استفاده از بررسی میزان غلظت AOD در روزهای قبل از وقوع گردوغبار، به عنوان مناطق و مراکز تشکیل و یا تشدید و گسیل گردوغبار بودند، شناسایی و نتایج آن برای هر سال و در نهایت کل دوره پهنه بندی شد و سهم مهمترین مناطق موثر بر گردوغبار خوزستان به ترتیب اولویت مشخص گردید. نتایج بررسی خروجی تمام رخدادهای گردوغبار مورد مطالعه نشان داد طی سال های مختلف مناطق مختلفی بیشترین سهم را در گسیل گردوغبار به خوزستان داشته اند؛ در سال ۲۰۰۳ شمال و شرق عربستان بیشترین گسیل گردوغبار به سمت خوزستان را داشته و به همین ترتیب در سال های بعد، در سال ۲۰۰۴ مرز بین عراق و سوریه، در سال ۲۰۰۵ عربستان، در سال ۲۰۰۶ جنوب عراق، در سال ۲۰۰۷، جنوب و جنوب شرق عراق، در سال ۲۰۰۸، جنوب و جنوب شرق عراق، در سال ۲۰۰۹، جنوب غرب عراق، شمال عراق، شمال و شرق عربستان، در سال ۲۰۱۰، جنوب و جنوب غرب عراق، در سال ۲۰۱۱، غرب عراق، جنوب عراق، شمال و شرق عربستان، در سال ۲۰۱۲، جنوب و جنوب غرب عراق، در سال ۲۰۱۳، جنوب و جنوب غرب عراق، در سال ۲۰۱۴، شمال و شرق عربستان، در سال ۲۰۱۵ شمال و شرق عربستان، در سال ۲۰۱۶ مرز عراق و سوریه، غرب عراق و جنوب عراق، در سال ۲۰۱۷، مرز بین عراق و سوریه. در طول دوره مورد مطالعه (۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷) بیشترین سهم در گسیل گردوغبار؛ شرق عراق، مرز بین عراق و سوریه، جنوب عراق، شمال و شرق عربستان بوده است. نتیجه گیری عراق با ۸/۶۸ درصد بیشترین سهم را در گسیل گردوغبار ورودی به استان خوزستان دارد و عربستان، سوریه و کویت به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. با توجه به تغییرات اقلیمی پیش رو و تلاش مضاعف کشورهای بالادست آب از طریق احداث سدهای خاکی، کشور عراق به منبع عظیمی از گردوغبار مبدل خواهد شد. گردوغبار تولید شده در این کشور به دلیل قرارگیری در مسیر سیستم های سینوپتیک به سمت ایران، اثرهای زیست محیطی زیادی در سال های اخیر به ویژه در زوال جنگل های زاگرس داشته است. شناسایی مناطقی که بیشترین گسیل گردوغبار را دارند، برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان را برای اتخاذ دیپلماسی مناسب و کارآمد در کنترل و کاهش اثرهای ریزگرد منطقه ای یاری می کند.

کلیدواژه ها:

کشورهای همسایه ، منشا گردوغبار ، تصاویر مادیس ، مدل هایسپلیت ، ردیابی