رویکرد تحلیلی تطبیقی معماری معابد زرتشتیان ( نمونه موردی : معابد نیاسر، نگار، جولیان و قیفر )

دین، پیوند ناگستستنی خود را در همه اعصار با معماری بناها حفظ کرده و نمود آن در ابنیه مذهبی قابل رویت است. معابد زرتشتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و براساس تقدسات آئین موردنظر، عناصر کالبدی فضاهای آن شکل گرفته است. آتش از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است و جزیی از عناصر چهارگانه عبادی زرتشتیان نظیر باد، خاک و آب است. معماری آتشکده های دوره ساسانی بنایی چهارضلعی همراه با گنبد بوده که به چهارطاقی نیز معروف هستند. معماری معابد زرتشتیان چه ویژگی هایی را در کالبد خود به نمایش می گذارند، مجهول اصلی پژوهش و دست یابی به آن، هدف آرمانی تحقیق پیش رو است. در تحقیق حاضر که به روش کیفی و رویکرد تفسیری–تاریخی انجام گرفته، چهار نمونه از آثار شاخص معابد زرتشتیان را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و اسناد تاریخی می باشد. معابد زرتشتیان به عنوان یکی از مقدس ترین آثار معماری کشور همواره حائز اهمیت است؛ از این رو تجزیه و تحلیل کالبدی آن ها حائز اهمیت است. چگونگی شکل گیری چهارطاقی ها براساس باورهای دینی و پاسخ به نیاز های انسان عصر ساسانی، باعث ایجاد فضاهایی در مجاورت معابدی که کاربری عبادی داشتند، گردید و فضاهای خدماتی نظیر درمانگاه و آموزشگاه ساخته شد و نحوه جانمایی عرصه های فضایی را مشخص کرد. بررسی تاثیرات تقدسات دین زرتشت در محل قرارگیری آتشکده ها ، فضاها و عناصرکالبدی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که پیدایش آتشکده ها در ارتفاعات و در دل کوه ها و دشت ها بوده و سیر تکاملی آن در دوره ساسانیان به فرم چهارطاقی منتهی شده است و همچنین مصالح بوم آورد مانند ملات گچ، لاشه سنگ و نظیر آن ها مورد استفاده قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

معماری باستان ، معابد ، زرتشتیان ، آتشکده ، ساسانیان