آداب فرهنگ اسلامی در آموزش و پرورش

توجه به آداب معلمی از دیرباز در فرهنگ اسلامی و ایرانی ما جایگاه خاصی داشته است . لیکن تا آغاز حکومت مشروطه در ایران ، دولت مرکزی برای تاسیس مدرسه و تربیت معلم هیچگونه مسئولیتی برای خود قائل نبوده و هر مدرسه متولی مخصوص داشت که از محل درآمد موقوفات مدرسه ، امور مختلف مدرسه را اداره می نمود . معلمان از میان طلاب ساعی و با استعداد انتخاب می شدند . این طلاب از استادان خود اجازه نامه ای ( که در پشت صفحه اول یا آخر یکی از کتابها به خط استاد نوشته شده بود دریافت کرده بودند ) که در واقع « دانشنامه یا گواهینامه » بود و سند معتبری برای معلم جهت تدریس محسوب می شد . در کنار این مدارس مکتب خانه هایی نیز وجود داشت که فرزندان عامه مردم در آن به تحصیل می پرداختند و خود را برای ورود به مدارس آماده می کردند . مکتب داری یک حرفه خصوصی بود و هر روحانی محله ای که حوصله و آمادگی برای تعلیم به کودکان را داشت ، بی هیچگونه قید و شرط و اجازه نامه ای به شغل معلمی و مکتب داری می پرداخت . هریک از شاگردان ماهانه مختصری برای تحصیل می پرداختند این مبلغ برای زندگی بسیار ساده معلمان کافی نبود . لیکن آنها کار معلمی را با علاقه انجام می دادند . پس از تاسیس « دارالفنون » در سال ۱۲۲۹ هجری شمسی و ایجاد و گسترش مدارس جدید از قبیل مشیریه ، رشدیه ، ادیب ، سادات ، اسلام ، اقدسیه ، علمیه ، کمالیه ، مروت ، سلطانی ، شرف ، دانش و … نیاز به معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمانی که با اصول تعلیم و تربیت جدید آشنا باشند به خوبی احساس می شد . اولین اقدام رسمی در زمینه تربیت معلم ، تصویب قانونی در اردیبهشت ماه سال ۱۲۹۰ توسط مجلس شورای ملی بود . در این قانون اصول اولیه تربیت اطفال مطرح شده بود . طبق قانون مزبور برای اولین بار مجوز اعزام ۳۰ نفر جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور صادر شد که از این تعداد ۱۵ نفر یعنی نیمی برای معلمی ( رشته تعلیم و تربیت ) و ۸ نفر برای تحصیل در علوم نظامی ، ۷ نفر برای رشته مهندسی انتخاب شدند . در همین سال برای افزایش سطح سواد معلمان موجود در تهران کلاسهای مخصوصی در مدرسه دارالفنون تشکیل گردید که در برنامه درسی آن علاوه بر دروس علوم و ادبیات ، برای اولین بار دروس دیگری تحت عنوان « اصول تعلیم » افزوده شده بود تا معلمان از اصول اولیه برای تربیت اطفال مطلع گردند . اقدام مهم دیگری که در راه تربیت و تامین معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه صورت پذیرفت تصویب قانون تاسیس « درالمعلمین مرکزی » ( دارالمعلمین و دارالمعلمات ) در سال ۱۲۹۷ توسط مجلس شورای ملی بود . از این تاریخ ایجاد مراکز تربیت معلم زن و مرد صورت قانونی به خود گرفت . دارالمعلمین مرکزی مدرسه ای دولتی و رایگان بود و تحت نظر وزارت معارف اداره می شد رئیس آن توسط شخص وزیر انتخاب و منصوب می گردید . وظیفه آن تامین معلم برای مدارس ابتدایی و دوره اول متوسطه بود . بنابراین به دو قسمت ابتدایی ( تامین معلم برای ۴ سال اول دوره ابتدایی ) و عالی ( تامین معلم برای سال پنجم و ششم ابتدایی و دوره اول متوسطه ) تقسیم می گردید دوره تحصیل در قسمت ابتدایی سه سال ( ۲ سال نظری و یکسال عملی ) و در قسمت عالی چهارسال ( ۳ سال نظری و یکسال عملی ) به طول می انجامید .