بررسی هنجارگریزی در کتاب خسرو و شیرین

با توجه به ارزش بالای ادبیات فارسی و جایگاه بسیار مهم کتاب "خسرو و شیرین" در ادبیات ایران، بسیاری از پژوهشگران و منتقدان این کتاب را بررسی کرده و به بررسی بخشهای مختلف آن پرداخته اند. یکی از موضوعاتی که در این کتاب بسیار به چشم میخورد، هنجارگریزی است که شخصیت خسرو در مواهه با محیط اجتماعی و فرهنگی خود نشان میدهد. در این مقاله به بررسی این مفهوم و نحوه نمایش آن در کتاب "خسرو و شیرین" پرداخته خواهد شد. هنجارگریزی به معنای عدم انطباق با نوعی از هنجارها، مقررات یا قواعد است که در یک جامعه وجود دارد. شخصی که هنجارگریزی می کند، به جای رعایت هنجارها و رفتارهای پذیرفته شده اجتماعی، رفتارهای خودش را پیش میگیرد و از رفتارهای رایج و گاهی اوقات نادرست دوری می کند. این موضوع در کتاب "خسرو و شیرین" بسیار به چشم میخورد. خسرو به عنوان شخصیت اصلی این کتاب، در تمام داستان از رفتارهایی که از نظر جامعهای حاکم بر او انتظار میرود، هنجارگریزی می کند. تحلیل این هنجارگریزی در کتاب، نشان میدهد که این موضوع در نوشتاری از نظر منفی در نظر گرفته نشده و بلکه به عنوان عاملی برای تداوم زندگی خود، بکار گرفته شده است. میتوان گفت که خسرو در این کتاب برای زنده ماندن و پیشرفت در زندگی، به هنجارگریزی پرداخته است. نکتهای که در کتاب به آن اشاره شده است، این است که هزینه پرداختن به هنجارگریزی برای خسرو بسیار بالا بوده است. فقدان یک جامعه واقعی و فردی، هزینهی روحی بسیار بالایی برای خود داشته و او را به خود برمیگرداند. در حقیقت، به نوعی هنجارگریزی خسرو، او را از دوست داشتن شیرین منع کرده است. این عشق ناموفق، یکی از معروفترین عشقهای ناموفق در ادبیات فارسی است که به خوبی نمونه های هنجارگریزی در ادبیات ایران را نشان میدهد. حال با توجه به اینکه تمام کتاب خسرو و شیرین در برگیرنده موضوعاتی مانند عشق، اخلاق، خوبی و بدی و تاثیر سازگاری و یا بر هم نخوردن با نهادهای فرهنگی و جامعهای، مقدمه پیشنهادی برای آن است که در این کتاب، با توجه به ادبیات ایرانی، هنجارگریزی به عنوان یک موضوع مهم مورد بررسی قرار گیرد. اینکه در چه سطحی هنجارگریزی به صورت موثر در کتاب پایه دارد، میتواند به عنوان قیاسی برای مقایسه با رفتار شخصیتهای مشابه در داستانهای دیگر عرضه شود.

کلیدواژه ها:

کتاب خسرو و شیرین ، ادبیات فارسی ، هنجارگریزی