وابستگی فضایی با عوامل مشترک: مطالعه موردی رشد اقتصادی استان های ایران

مولفه ‎‎های اقتصادی یک منطقه جغرافیایی مانند رشد اقتصادی آن تحت تاثیر متغیرها و اثرات سرریز سایر مناطق قرار دارند و از این طریق به آنها وابسته می­شوند. علاوه بر وابستگی فضایی ایجاد شده به­وسیله عوامل مذکور، عوامل عام مشترک مانند قیمت نفت نیز موجب ایجاد همبستگی در متغیرهای اقتصادی مناطق جغرافیایی می­شوند و لازم است میان وابستگی ایجاد شده توسط این عوامل و وابستگی فضایی تفاوت قائل شد، زیرا در غیر این صورت نقش اثرات فضایی پررنگ تر از آنچه واقعیت دارد نشان داده خواهد شد و مشکلات دیگری مانند ناسازگاری ضرایب و نقض برخی از فروض متداول به­وجود می­آورد. در مدل های اقتصادسنجی فضایی همانند مدل خودرگرسیون فضایی و خطای فضایی عوامل عام مشترک در نظر گرفته نمی­شوند. در این مقاله برای اولین بار وجود وابستگی فضایی در رشد اقتصادی استان های ایران طی سال های ۱۳۹۴-۱۳۷۹ با استفاده از ترکیب مدل های خودرگرسیون فضایی و خطای فضایی و با استفاده از ترکیب روش حداکثر درست نمایی و اثرات عام مشترک همبسته آزمون و مورد بررسی قرار می گیرد. روش  قابلیت در نظرت گرفتن نقش برای اثرات عام مشترک را دارد. نتایج نشان می دهند در نظرنگرفتن عوامل عام مشترک منجر به نتایج نادرست می شود. معنادار شدن متغیرهای پروکسی به کار گرفته شده برای عوامل عام مشترک و عدم معناداری متغیرهای مربوط به وابستگی فضایی نشان می­دهند وابستگی موجود ناشی از تاثیر عوامل عام مشترک است و داده­های رشد اقتصادی مناطق جغرافیایی ایران لااقل در سطح استان ها وابستگی فضایی را نشان نمی­دهند.

کلیدواژه ها:

: Spatial dependence ، spatial autoregressive models ، spatial error models ، common factors ، economic growth ، convergence ، اثرات فضایی ، وابستگی فضایی ، خودرگرسیون فضایی ، خطای فضایی ، اثرات عام مشترک ، رشد اقتصادی ، همگرایی