بررسی سطح دسترسی به بازار: کاربردی از شاخص جاذبه اقتصادی

طی سه دهه اخیر، عوامل تقاضامحور ازجمله، سطح دسترسی به بازار و عوامل جمعیتی و پتانسیل های بازاری، جایگاه گسترده ای در ادبیات توسعه منطقه ای یافته اند. محدودیت های موجود در دسترسی به بازار، عاملی در جهت عدم توسعه منطقه ای، به ویژه در مناطق کوچک تر، به شمار می رود؛ لذا بررسی سطح دسترسی به بازار و مقایسه آن با وضعیت فعلی بهره مندی از بازار منطقه ای برای هر استان اهمیت بسیاری دارد. این مطالعه با هدف تعیین پتانسیل بازاری برای استان های مختلف کشور، از شاخص جاذبه اقتصادی معرفی شده توسط تسیاپا (۲۰۰۸) استفاده کرده و مطالعه مقایسه ای با عوامل جمعیتی همچون تمرکز جمعیت و نرخ مهاجرت انجام داده است. یافته ها بر اساس اطلاعات سال ۱۳۹۲ و به تفکیک استانی مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج نشان داده است که استان های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، خوزستان و فارس بیشترین سطح دسترسی به بازار را با توجه موقعیت جغرافیایی و جمعیتی خود دارند. در مقابل، استان های ایلام، خراسان شمالی، کهکیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی پایین ترین سطح دسترسی به بازار را دارند. سطح بالاتر در دسترسی به بازار، امکان بهره مندی از صرفه های مقیاس و پیامدهای خارجی را موجب می شود و لذا عاملی مهم در افزایش سطح توسعه به شمار می رود. باوجود نقش بازار، عوامل و بازار محصول در استقرار جمعیت و فعالیت و لذا تغییر در شاخص جاذبه، درنهایت چنین نتیجه گرفته شده است که سیاست های تقاضامحور، بیشترین تاثیر را بر سطح دسترسی به بازار دارند.

کلیدواژه ها:

market access ، gravity index ، provinces of Iran ، population density   ، دسترسی به بازار ، شاخص جاذبه ، استان های ایران ، تراکم جمعیت.