ساختاردهی سیستمی عوامل موثر بر چابکی در فرآیندهای کسب وکار

مقدمه و اهداف: امروزه سازمان­ ها تغییرات و بحران­ های پیچیده­ و غیرقابل پیش­بینی را پیرامون خود تجربه می­ کنند. در این شرایط به منظور دستیابی به نوآوری و شرایط بهینه در محیط ­های پیچیده، رفتن به سمت راه حل های منعطف و چابک ضروری به نظر می­ رسد که یکی از زمینه­ های بهبود این مسئله در رابطه با مفهوم مدیریت فرآیندهای کسب وکار، پرداختن به حوزه چابکی فرایندهای کسب­وکار و در شرایط پیچیده و پویا است. در این راستا هدف اصلی این مطالعه، ساختاردهی سیستمی به مسئله چابکی در فرآیندهای کسب­ وکار است که یکی از مهم ترین الزامات آن، استفاده از رویکردهای تحقیق در عملیات نرم در راستای ساختاردهی سیستمی به مسئله است.روش­ ها: در این پژوهش ابتدا با استفاده از گام ­های تکنیک فراترکیب و سپس به کمک ابزار مصاحبه­ نیمه­ ساختاریافته، ۱۸ نفر از خبرگان که از استادان دانشگاه و صاحب نظران فعال در حوزه­ مدیریت فرآیندها و همچنین افرادی که دارای سوابق تجربی در حوزه­ های مرتبط با بهبود نظامات و فرآیندهای کاری در سازمان­ های مختلف بودند، انتخاب شدند که انتخاب آن ها از طریق روش غیرتصادفی هدفمند و به روش گلوله برفی صورت گرفت. در گام بعدی پژوهش برای تبیین الگوی ارتباطات مدیریت فرآیندهای سازمانی چابک از رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) استفاده شده که با ابزار پرسشنامه داده ­های مرتبط جمع ­آوری شدند. درنهایت داده­ های ­مده از طریق پرسشنامه به روش فرآیند رتبه ­بندی تفسیری (IRP) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند.یافته­ ها: مبتنی بر پاسخ به سوال­ های مطرح­شده در این پژوهش، ابتدا پس از طی مراحل فراترکیب و تکمیل داده ­های موردنیاز از طریق تعامل با خبرگان، چارچوبی کلی از تعداد ۱۷ متغیر اصلی به­ دست آمد. مولفه های چارچوب اصلی پیشنهادی شامل فرهنگ متناسب، رهبری فرایندها، حاکمیت فرایند، نیروی انسانی شایسته، زیرساخت فناوری و ساختار سازمان به عنوان عوامل توانمندسازهای سیستم، قابلیت استراتژی ­سازی مبتنی بر بداهه، پایداری خلاق، قابلیت سازگاری پویا، قدرت یادگیرندگی سازمانی و درک و شناخت محیطی به عنوان قابلیت­ ها و توانمندی­ های سیستم، کنترل و پایش مستمر فرایندها، مدیریت کیفیت فرایند، یکپارچه سازی مدیریت دانش با فرایندهای سازمان و کارآمدسازی اجزای چرخه عمر مدیریت فرایند به عنوان کنش ­ها و اقدامات اساسی و درنهایت ارتقای شاخص ­های کمی و کیفی به عنوان پیامد سیستم هستند. در ادامه با توجه به چارچوب مفهومی ISM شاخص­های توانمندساز و توانمندی در قالب چهار سطح طبقه بندی شدند. در گام بعدی از طریق فرآیند رتبه­بندی تفسیری، شاخص­ ها اولویت بندی شدند. با توجه به یافته ­های به دست آمده از پژوهش و بر اساس ISM مولفه ی زیرساخت فناوری، به عنوان یک توانمندساز مهم در بالاترین سطح در نظر گرفته شد. طبق این تحلیل، فناوری اطلاعات با نفوذی که بر همه متغیرها از جمله فرهنگ فرآیندی، نیروی انسانی و ساختار متناسب سازمان دارد، باعث تقویت روحیه یادگیری و تحول، کار گروهی و مشارکتی در سازمان و ایجاد زمینه رشد مستمر کارکنان را فراهم می ­آورد؛ همچنین با توجه به یافته­های فرایند رتبه ­بندی تفسیری، رهبری فرآیندها در اولویت اول قرار گرفت.نتیجه ­گیری: نتایج نشان داد زیرساخت فناوری اطلاعات به عنوان متغیر مهمی در درون سیستم چابکی فرایندهای کسب وکار باید مدنظر قرار گیرد. از طرفی با توجه به متغیرهای عملکردی برون­ سیستمی مورد­انتظار از پیاده­سازی سیستم چابکی در مدیریت فرآیندها، مولفه رهبری فرآیندها بر اساس تمامی متغیرهای عملکردی مورد­انتظار (به جز کسب مزیت رقابتی) بر توانمندساز زیرساخت فناوری تسلط دارد؛ بنابراین سازمان ­هایی که خواهان چابک­ سازی در سیستم مدیریت فرآیندهای خود هستند، باید در مرتبه اول به ویژگی ­های رهبری در فرآیندها توجه داشته باشند. پس از آن، نتایج نشان داد که درک و شناخت محیطی، نیروی انسانی آگاه و شایسته، بعد یادگیرندگی سازمان، ساختارهای اقتضایی و متناسب، حاکمیت، استراتژی­ سازی مبتنی بر بداهه، زیرساخت فناوری، سازگاری پویا، فرهنگ و پایداری خلاق به ترتیب در اولویت­ های بعدی باید مدنظر قرار گیرند.

کلیدواژه ها:

مدیریت فرآیندهای کسب وکار ، چابکی ، تحقیق در عملیات نرم ، مدل­سازی ساختاری تفسیری ، فرآیند رتبه­ بندی تفسیری