شناسایی خطر و تجزیه و تحلیل ریسک با رویکرد مدیریت ایمنی فرآیند در مجتمع فولاد مبارکه (مطالعه موردی: واحد اکسیژن و هیدروژن)

زمینه و هدف: صنعت فولاد به دلیل ماهیت ذوب فلزات و حرارت بالا، گازها و مواد شیمیایی خطرناک یکی از پرمخاطره ترین صنایع فرآیندی به شمار می رود. پتانسیل بالای بروز رویدادهای فرآیندی با پیامدهایی نظیر آتش سوزی، انفجار و انتشار مواد سمی در صنعت مذکور بر اهمیت شناسایی مخاطرات به عنوان اولین مرحله در مدیریت ریسک های ایمنی فرآیند تاکید دارد. در پژوهش حاضر به منظور فراهم سازی زیرساخت های لازم شامل متدولوژی مدون اجرای مطالعات شناسایی خطر و تجزیه و تحلیل ریسک به عنوان یکی از مهم ترین الزامات مدیریت ایمنی فرآیند (PSM) و در راستای پیاده سازی سیستم مذکور در مجتمع فولاد مبارکه، روش اجرایی مربوطه تدوین و جهت اطمینان از عملیاتی بودن آن، مخاطرات و رویدادهای ایمنی فرآیند در یکی از پرمخاطره ترین واحدها (واحد اکسیژن و هیدروژن) با بهره گیری از روش اجرایی مذکور، شناسایی و تحلیل گردید. روش بررسی: روش اجرایی شناسایی مخاطرات و تجزیه و تحلیل ریسک های ایمنی فرآیند در انطباق با الزامات مدیریت ایمنی فرآیند راهنماهای مرجع PSM و سایر اسناد فنی مرتبط، مشتمل بر کاربرگ شناسایی مخاطرات (HAZID)، فهرست کلمات راهنما، سطوح احتمال وقوع و شدت پیامد، ماتریس ریسک، متدولوژی اجرا و غیره تدوین گردید. جهت انجام مطالعه HAZID در واحد اکسیژن و هیدروژن، کارگروهی شامل افراد متخصص و با تجربه در حوزه شغلی مربوطه تشکیل و پس از آماده سازی مقدمات لازم از قبیل بررسی مستندات واحد، جلسات شناسایی مخاطرات طبق متدولوژی تنظیمی برگزار، کاربرگ های مربوطه به تفکیک Node های مطالعاتی تکمیل و تحلیل و اقدامات اصلاحی مربوطه نیز پیشنهاد گردید. یافته ها: از مجموع ۴۰ رویداد ایمنی فرآیند شناسایی شده در واحد اکسیژن و هیدروژن، ۵ درصد دارای سطح ریسک کم، ۶۵ درصد دارای ریسک متوسط، ۱۵ درصد دارای ریسک زیاد و ۱۵ درصد دارای ریسک حاد می باشند. بدین ترتیب، اکثر ریسک های ایمنی فرآیند شناسایی شده دارای سطح ریسک متوسط (قابل تحمل) بودند. رویدادهای فرآیندی عمده با سطوح ریسک زیاد (غیرقابل قبول) و حاد (غیرقابل تحمل) نیز ۳۰ درصد از کل رویدادها را تشکیل می دهند. پلنت های واحد اکسیژن بیشترین رویدادهای فرآیندی را از منظر تعداد به خود اختصاص داده و مخازن گاز و مایع دارای بالاترین سطح ریسک رویدادهای ایمنی فرآیند می باشند. در مجموع، ۱۲ رویداد فرآیندی عمده با سطوح ریسک زیاد و حاد شناسایی گردید. بحث و نتیجه گیری: از دستاوردهای کلیدی پژوهش، تدوین روش اجرایی "شناسایی مخاطرات و تجزیه و تحلیل ریسک های ایمنی فرآیند" در مجتمع فولاد مبارکه به منظور شناسایی و تجزیه و تحلیل رویدادهای ایمنی فرآیند و سایر ویژگی های مربوطه از قبیل علل و پیامدهای وقوع رویدادها، کنترل های پیشگیرانه و کاهشی، احتمال وقوع و شدت پیامدها، سطح ریسک و غیره می باشد. همچنین روش اجرایی مذکور موجبات ارائه متدولوژی منسجم ارزیابی ریسک های ایمنی فرآیند، فراهم سازی بستری مناسب جهت اتخاذ اقدامات اصلاحی ریسک های عمده، اجرای مطالعات تکمیلی و تدوین و پیاده سازی سایر سازوکارهای مورد نیاز برآورد الزامات PSM را تامین می نماید.

کلیدواژه ها:

تجزیه و تحلیل ریسک ، رویداد ایمنی فرآیند ، شناسایی خطر ، مدیریت ایمنی فرآیند.