حمایت حقوقی کودکان و نوجوانان در فضای مجازیدر پرتو اسناد داخلی و بین المللی

توجه به حقوق کودکان به عنوان یکی از بنیادی ترین حقوق بشر، در تامینسعادت جامعه و هدایت سیاست گذاری کلان کشورها و تحکیم نهاد خانواده نقشموثری ایفا می کند. در این میان حق بر سلامت روان از اصلی ترین مولفه های حق برسلامت و از مهم ترین مصادیق حقوق کودکان می باشد. عوامل مختلفی در تهدید یاتحقق این حق موثرند که فضای مجازی یکی از آنها می باشد. توسعه روزافزون فضایسایبر و استفاده از فناوری های ارتباطات و اطلاعات وهمچنین شیوع ویروس کرونا وافزایش استفاده از فضای مجازی نقش موثری در تولید، انتشار و انتقال اطلاعات داشته وسطح دسترسی به محتوای برخط را برای آحاد جامعه فراهم ساخته است. در این میانحقوق کودکان به عنوان آسیب پذیرترین قشر جامعه معمولا مورد تعرض و سوء استفادهقرار می گیرد. در دنیای پسا کرونا کودکان زمان زیادی را برای فعالیت های آموزشی،تفریحی و سرگرمی در فضای مجازی سپری می کنند. این امر در حالی روی می دهدکه بخش قابل توجهی از این فضا نه تنها تناسبی با وضعیت خاص سنی و روحی- روانی کودکان ندارد بلکه آثار زیان باری نیز بر روح و روان آن ها بر جای می گذارد. حمایت ازکودکان در فضای مجازی مستلزم اقدامات تقنینی در جرم انگاری رفتارهای بزهکارانه بااستفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات و یا جبران خسارات جسمی و روحی واردهبه کودک به واسطه هتک حیثیت عرفی کودک از این طریق است. این مقاله درپی پاسخبه این سوال است که: حق بر سلامت روان کودکان در فضای مجازی با توجه به نظامحقوقی ایران و اسناد بین المللی حقوق بشر چگونه قابل تحقق است؟ برای پاسخ به این سوال، حقوق مختلف کودکان در فضای مجازی از قبیل حق آموزش، حق حریم خصوصی، حق امنیت و حق بر بازی وتفریح و نسبت آنها با حق بر سلامت روان کودکانمورد بررسی قرار می گیرد. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که در نظامبین الملل حقوق بشر به خصوص در حوزه حمایت از حقوق کودکان، تمهیدات جامعیپیش روی دولت ها قرار گرفته است. اما در نظام حقوقی ایران هرچند اقداماتی در زمینهحمایت از سلامت روان کودکان در فضای مجازی انجام شده است، اما در عمل تارسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.

کلیدواژه ها:

حق سلامت ، کودکان ، نوجوانان ، حقوق بشر ، فضای مجازی ، کرونا