واکاوی درجات هوش اخلاقی در ادراک کیفری کودک

زمینه و هدف: ادراک کیفری، موضوع ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۹۲، توانمندی ذهنی فهم و درک موضوعات اخلاقی است که یکی از مولفه هایمحوری در سنجش مسئولیت کیفری و اخلاقی کودک معارض با قانون و شیوه هایمناسب تادیب، تنبیه یا بازپروری وی می باشد. در قرائت دانش میان رشته ای اخلاق وحقوق عصب شناختی، ادراک کیفری بدین معناست که کودک بتواند موقعیت هایمجرمانه را فهم کرده و رفتار هنجارمند و قانونی از خود نشان دهد. مهم ترین عنصرمقوم ادراک کیفری، هوش اخلاقی است که به کودک کمک می کند تا با استدلالاخلاقی و ارزشی پدیده ها، اصالت هنجارهای قانونی و عرفی را به رسمیت شناخته و باتحلیل عواقب و پیامدها، از رفتارهای هنجارشکن و غیرقانونی اجتناب کند؛ این تواناییهمچنین موجب می شود که کودک نسبت به دیگران حساسیت اخلاقی یافته و بهنوعی در موقعیت های آسیب رسان، احساس هم دردی، دلسوزی و دگرخواهی داشتهباشد. از آنجا که تحلیل و تبیین شاخص های هوش اخلاقی می تواند کمک شایانی بهارزیابی کیفیت ادراک کیفری کودک و تعیین مسئولیت کیفری وی نماید، لذا مقالهحاضر در صدد است تا با واکاوی این مفهوم، درجات و مولفه های آن را تبیین نماید.روش : پژوهش حاضر از نوع نظری به روش توصیفی- تحلیلی می باشد و روش جمع آوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات است .ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون،صداقت و امانت داری رعایت شده است. یافته ها: هوش اخلاقی می تواند در هشت درجه رشد شناختی قرار گیرد: پاداش محوری،لذت گرایی، انطباق، عاقبت اندیشی، دگرخواهی، بازشناسی هنجاری، خوداتکاییاستدلالی و عقلانیت اخلاقی.نتیجه گیری: محیط و شخصیت اجتماعی کودک بر کارآمدی توانایی های شناختی ویتاثیرگذار است و صرف رشد هوش اخلاقی نمی تواند معیار ضروری برای اثبات ادراککیفری کودک باشد. اقتضادی عدالت کیفری ایجاب می کند که چهارمین سطح هوشاخلاقی را برای کودکی که در محیط سالم ارزشی رشد کرده و سطح ششم آن را برایافراد در محیط ناسالم، حداقل سطح لازم برای اثبات ادراک کیفری در تشخیص حرمتو ماهیت جرم دانست.

کلیدواژه ها:

عصب- اخلاق ، حقوق عصب شناختی ، هوش اخلاقی ، ادراک کیفری ، کودک