مصدر فارسی چه ماهیتی دارد و چگونه فرافکن می شود؟ تبیینی در چارچوب صرف توزیعی

پیرامون مصدر و ساخت نحویاش اتفاق نظر وجود ندارد؛ برخی آن را اسم و دیگران فعل میدانند. دسته سومی نیز بنابه رفتار اسم فعلگونه آن، مصدر را ذیل مقولات مشکک یا مقولهپذیر در بافت، تلقی میکنند. در پژوهش حاضر برآن بودیم تا بدون نیاز به نگرش سوم، پیشنهادی برای سلسلهمراتب فرافکنی مصدر در چارچوب صرف توزیعی ارائه کنیم؛ به نحوی که نه تنها منطبق بر ویژگیهای دوگانه اسم فعلگونهاش باشد، بلکه نشان دهد چگونه مصدر فارسی در مقام صفت نیز میتواند ایفای نقش کند. در نیل به این هدف، ساخت نحوی و ویژگی های مصدر فارسی بررسی شدند که این ویژگیها، افزون بر موارد پیشگفته در سایر مطالعات، از این قرار بودند: مصدر فارسی با مصدر زبانهایی نظیر انگلیسی متفاوت است و از جنبههایی به اسممصدر میل میکند، گرچه رفتار آن مطلقا بر اسممصدر نیز منطبق نیست. بنابراین، ماهیت مصدر فارسی با هر دو مقوله مصدر و اسم مصدر انگلیسی تفاوت دارد و بهتبع، اشتقاقشان یکسان نخواهد بود؛ پرسشواژه در ساخت مصدری به کار می رود؛ مصدر (منفی) می تواند به هیچ واژه مجوز حضور بدهد؛ همچنین، مصدر می تواند نه به عنوان اسم و نه به عنوان فعل، بلکه در مقام صفت به کار رود. بدین ترتیب، پیشنهادی برای سلسلهمراتب فرافکنی مصدر ارائه شد و جایگاه ادغام وند مصدری نیز بررسی شد. شواهد نشان دادند که برخلاف فرضهای محتمل اولیه، هیچکدام از هسته های اسم کوچک، زمان و فعل کوچک محل درج وند مصدری فارسی نیستند. درنهایت، اتخاذ رویکرد صرف توزیعی اجازه داد رابطه میان فعل خودایستا و صورت متناظر مصدری اش در قالب فرایندهای نحوی مشترکی منعکس شود.

کلیدواژه ها:

ادغام صرفی نحوی ، سلسله مراتب فرافکنی ، صرف توزیعی ، مصدر فارسی ، مقوله سازی وند مصدری