قهرمان و ضدقهرمان؛ شخصیت پردازی ابلیس در تذکره الاولیاء عطار نیشابوری

سید جعفر علوی; قدسیه رضوانیان

قهرمان و ضدقهرمان؛ شخصیت پردازی ابلیس در تذکره الاولیاء عطار نیشابوری

محل انتشار: فصلنامه ادبیات عرفانی، دوره: 15، شماره: 35

سال انتشار: 1402

نوع سند: مقاله ژورنالی

زبان: فارسی

مشاهده: 161

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

دریافت فایل کامل مقاله

صدور گواهی نمایه سازی
من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

https://civilica.com/doc/2007774

شناسه ملی سند علمی:

JR_JMLK-15-35_007

تاریخ نمایه سازی: 3 تیر 1403

چکیده مقاله:

آرتور جعفری واژه ابلیس را محرف (Diabolos) یونانی می داند که مسیحیان آرامی یا عربی زبان، آن را وارد زبان عربی کرده اند.تلقی عرفای سکری از مفهوم ابلیس با طرح واره های ذهنی فقها و به تبع آن توده مردم سازگار نیست. ابلیس از زمان لاهوتی جدا شده و در زمان ناسوتی (جهان مادی) سیر می کند و زمان ازلی را با زمان مادی پیوند می دهد و حکایت دچار زمان پریشی می شود. این حکایت ها به تدریج از پوسته روایت تاریخی خارج شده و به روایت داستانی نزدیک می شوند. شخصیت ابلیس در حکایت های تذکره الاولیاء، همچون رویدادهای مخل، حکایت را از حالت تعادل خارج کرده و به نوعی بی تعادلی سوق می دهد. عطار، نگاه عرفانی و فقهی را که دارای دو صدا و دو معنای مختلف است برای بیان یک شخصیت واحد (ابلیس) به کار می برد که این دو صدا دارای ارتباط مکالمه ای هستند. این دو صدا در بیشتر حکایت های تذکره الاولیاء مشهود است. روایت پردازی در حکایت های این اثر، جدای از این که وجه هنری به کلام عادی می دهد، شیوه ای برای اقناع مخاطب است. در این روایت های داستانی، شخص در عمل روایت، به شخصیت تبدیل می شود. این پژوهش بر آن است تا پردازش شخصیت ابلیس را (در حکایت های تذکره الاولیاء) در دو وجه متضاد قهرمان و ضد قهرمان در عمل داستانی تبیین کند.

کلیدواژه ها:

ابلیس ، پیرنگ ، شخصیت پردازی ، روایت پردازی ، تذکره الاولیاء

نویسندگان

سید جعفر علوی

دانشجوی دکتری ادبیات عرفانی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

قدسیه رضوانیان

استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

آون، پیترجی(۱۳۹۵). شیطان در تصوف. ترجمه مرضیه سلیمانی. چ۲. تهران: ...
ابن الجوزی، ابوالفرج(۱۳۹۵). تلبیس ابلیس. ترجمه علیرضا ذکاوتی. چ۵. تهران: ...
احمدی، بابک(۱۳۸۶). چهار گزارش از تذکره الاولیا عطار نیشابوری. چ۳. ...
اکبری مفاخر، آرش(۱۳۸۹). اهریمن شناسی ایرانی. تهران: ترفند ...
اکبریمفاخر، آرش(۱۳۸۸). «اهریمن پرستی زروانی و نمونه های بازمانده از ...
باختین، میخائیل(۱۳۹۱). تخیل مکالمه ای (جستارهایی درباره رمان). ترجمه رویا ...
بینیاز، فتح الله(۱۳۹۴). درآمدی بر داستان نویسی و روایتشناسی. چ۶. ...
پاینده، حسین(۱۳۹۷). نظریه و نقد ادبی. تهران: سمت ...
تودوروف، تزوتان(۱۳۷۹). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه محمد نبوی. تهران:آگاه ...
جاویدانه، بهادر(۱۳۸۹). «دفاع از ابلیس نزد برخی از اکابر صوفیان». ...
جفری، آرتور(۱۳۷۲). واژه های دخیل در قرآن مجید. ترجمه فریدون ...
جکسون، رزماری (۱۹۸۱). فانتزی؛ ادبیات فروپاشی ...
جیمز، ویلیام(۱۳۹۳). تنوع تجربه دینی. ترجمه حسین کیانی. چ۲. تهران: ...
خرمشاهی، بهاءالدین(۱۳۷۸). قرآن کریم. تهران: دوستان ...
رشیدیان، عبدالکریم(۱۳۹۳). فرهنگ پسامدرن. تهران: نی ...
رضوانیان، قدسیه(۱۳۸۹). ساختار داستانی حکایت های عرفانی. تهران: سخن ...
زمردی، حمیرا(۱۳۹۶). نظریه ناسازه ها در ساختار زبان عرفان. چ۳. ...
شوالیه، ژان و آلن گربران(۱۳۸۵). فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضایلی. ...
عطارنیشابوری، فریدالدین(۱۳۸۳).تذکره الاولیا. تصحیح محمداستعلامی. چ۱۴. تهران: زوار ...
کمپانی زارع، مهدی(۱۳۹۶). ابلیس عاشق یا فاسق. چ۲. تهران: نگاه ...
محمدی پارسا، عبدالله(۱۳۹۲). «بررسی و نقد جریان عرفانی در دفاع ...
مزداپور، کتایون؛ سلیمی، مینا(۱۳۹۰). «شیطان و اهریمن». نامه فرهنگستان. س۱۲. ...
مستعلی پارسا، غلامرضا(۱۴۰۰). نظر عین القضات درباره ابلیس و ارتباط ...
مکی، ابراهیم(۱۳۶۶). شناخت عوامل نمایش. تهران: سروش ...
میلز، سارا(۱۳۸۲). گفتمان. ترجمه فتاح محمدی. زنجان: هزاره سوم ...
ومک، پیتر(۱۳۹۶). دیالوگ. ترجمه مژده ثامتی. تهران: سینا ...
Awn, Peter J. (۲۰۱۶). The Devil in Sufism. Translated by ...
Ibn al-Jawzi, Abu al-Faraj (۲۰۱۶). The Deception of Iblis. Translated ...
Ahmadi, Babak (۲۰۰۷). Four Report of Attar Nishaburi's Tadhkirat al-Awliya. ...
Akbari Mafakher, Arash (۲۰۱۰). Iranian Demonology. Tehran: Tarfand ...
Akbari Mafakher, Arash (۲۰۰۹). Zurvani Demon Worship and Its Surviving ...
Bakhtin, Mikhail (۲۰۱۲). The Dialogic Imagination (Essays about the Novel). ...
Biniyaz, Fathollah (۲۰۱۵). Introduction to Storytelling and Narratology. ۶th ed. ...
Payandeh, Hossein (۲۰۱۸). Literary Theory and Criticism. Tehran: Samt ...
Todorov, Tzvetan (۲۰۰۰). The Structuralist Poetics. Translated by Mohammad Nabavi. ...
Javidaneh, Bahador (۲۰۱۰). Defending Iblis Among Some Sufi Masters. Journal ...
Jeffery, Arthur (۱۹۹۳). The foreign vocabulary of the Quran. Translated ...
Jackson, Rosemary (۱۹۸۱). Fantasy: The Literature of Subversion ...
James, William (۲۰۱۴). The Varieties of Religious Experience. Translated by ...
Hary, Abolfazl (۲۰۱۴). The Pen of Imagination: Poetics of Fantastic ...
Khoramshahi, Bahaeddin (۱۹۹۹). The Holy Qur'an. Tehran: Dostan ...
Rashidian, Abdolkarim (۲۰۱۴). Postmodern Culture. Tehran: Ney ...
Rezvanian, Ghodsieh (۲۰۱۰). The Narrative Structure of Mystical Stories. Tehran: ...
Zomorodi, Homeira (۲۰۱۷). The Theory of Incongruities in the Structure ...
Chevalier, Jean and Alain Gheerbrant (۲۰۰۶). Dictionary of Symbols. Translated ...
Attar Nishaburi, Fariduddin (۲۰۰۴). Tadhkirat al-Awliya. Edited by Mohammad Esteelami. ...
Kompani Zare, Mehdi (۲۰۱۷). Iblis: The Lover or the Sinner. ...
Mohammadi Parsa, Abdollah (۲۰۱۳). Review and Criticism of the Mystical ...
Mazdapour, Katayoon; Salimi, Mina (۲۰۱۱). Satan and Ahriman. Academy Letter, ...
Mosta'ali Parsa, Gholamreza (۲۰۲۱). Eyn al-Qozat's View on Iblis and ...
Maki, Ebrahim (۱۹۸۷). Understanding the Elements of Drama. Tehran: Soroush ...
Mills, Sarah (۲۰۰۳). Discourse. Translated by Fatah Mohammadi. Zanjan: Hezareh ...
Womack, Peter (۲۰۱۷). Dialogue. Translated by Mojdeh Sameti. Tehran: Sina ...

نمایش کامل مراجع