مطالعه و مقایسه فیتواسترولها و اسیدهای چرب گیاه دارویی Salvia macilenta تحت شرایط اقلیمی متفاوت استان کرمان

مقدمه : مریم گلی شکننده (Salvia macilenta) گیاهی درختچه ای و بومی ایران است که به سبب داشتن خواص دارویی ، گیاهی دارویی و ارزشمند محسوب می شود. گیاهان مجموعه متنوعی از متابولیت های اولیه و ثانویه را به عنوان بخشی از رشد و نمو طبیعی یا در پاسخ به حمله یا استرس پاتوژن سنتز می کنند. آب و هوا با تاثیر خود بر گیاهان موجب تغییر در پارامترهای مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاهان می شود. از جمله این تغییرات را می توان در مقدار یا نوع متابولیت های موجود در گیاهان دارویی مشاهده کرد. فیتواسترولها ترکیبات محلول در چربی متعلق به خانوادهی تری ترپن ها، هستند که از نظر ساختار شبیه به کلسترول و در سلولهای گیاهی در ساختار و ثبات غشا و در تنظیم رشد و نمو نقش دارند . کاربردهای متعدد فیتواسترولها را می توان در تولید استروئیدهای دارویی ، افزودنی های پاد کلسترول در غذا، صنایع آرایشی و در صنعت نام برد. اسیدهای چرب از دسته متابولیت های اولیه ، جزء مهم لیپیدها در گیاهان، حیوانات و میکروارگانیسم ها می باشند که به انواع اشباع و غیراشباع تقسیم می شوند و کاربردهای متنوعی در سلامت انسان دارند. هدف از این پژوهش ، مطالعه و مقایسه ی کیفی فیتواسترولها و اسیدهای چرب گیاهان Salvia macilenta در دو اقلیم متفاوت استان کرمان می باشد. مواد و روشها: گیاهان دارویی Salvia macilenta از دو اقلیم متفاوت گرمسیری (شهرستان کهنوج) و سردسیری (مسیر جبالبارز- دهبکری ) استان کرمان در مرحله گل دهی جمع آوری و شناسایی سیستماتیکی آنها انجام شد. جهت شناسایی کیفی فیتواسترولها و اسیدهای چرب، ابتدا فرایند استخراج چربی انجام و سپس کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا (HPLC) جهت شناسایی فیتواسترولها و کروماتوگرافی گازی (GC) برای شناسایی اسیدهای چرب انجام شد. پنج ترکیب فیتواسترول در دو منطقه کهنوج و دهبکری شناسایی که از نظر نوع ترکیب یکسان بودند. ترکیبات Brassicasterol، Campesterol و Stigmasterol در منطقه دهبکری دارای مقادیر بیشتری بودند که به ترتیب برابر با ۳۸/۱۱، ۸۲/۸۵ و ۷۷/۳۱ میلی گرم در ۱۰۰گرم وزن خشک بودند، اما دو ترکیب β-Sitosterol و ∆۷-Avenasterol در منطقه کهنوج دارای مقادیر بیشتری بودند که به ترتیب برابر با ۴۴/۲۵۹ و ۷۶/۷۷ میلی گرم در ۱۰۰گرم وزن خشک بودند. در مقایسه ترکیبات اسیدهای چرب گیاه، ۱۰ ترکیب اسید چرب در گیاهان هر دو منطقه شناسایی که از نظر نوع ترکیب یکسان اما از نظر مقدار با یکدیگر تفاوت داشتند. اسید میریستیک ، اسید استئاریک ، اسید اولئیک ، اسید ایکوزانوئیک ، اسید اکتادکا۶-۹-۱۲-دی انوئیک و بهینیک اسید در منطقه کهنوج بیشتر و به ترتیب برابر با ۰۷۶۵۸۸/ ۱، ۲۴۹۱۴۴/۳، ۲۲۷۷۱/۳۲، ۳۹۵۳۵۳ /۱، ۰۶۷۲۸۶/۱ و ۱۱۳۳۵۲/۱ درصد بودند. اسید پالمتیک ، اسید پالمیتولئیک ، الائیدیک اسید+واکسینیک اسید، اسید لینولئیک در منطقه دهبکری بیشتر، که مقادیر آن به ترتیب برابر با ۱۹۹۴۳۲/۹، ۱۷۴۹۴۲/۱، ۷۵۲۲۸۲/۴ و ۹۶۸۳۹/۵۳ درصد بود. یافته های برجسته: مقدار ترکیبات فیتواسترول در دو منطقه کهنوج و دهبکری متفاوت بود که در هر دو منطقه بیشترین ترکیب مربوط به B-Sitosterol بود و در منطقه کهنوج نیز بیشتر بود . اسید لینولئیک، در گیاهان دارویی در کهنوج و دهبکری، دارای بیشترین غلظتبود که در دهبکری بیشتر بود. نتیجه گیری: فیتواسترولها و اسیدهای چرب بررسی شده در گیاهان جمع آوری شده از منطقهکهنوج و دهبکری، از نظر کیفی یکسان اما از نظر کمی متفاوت بودند.

کلیدواژه ها:

شرایط اقلیمی ، فیتواسترولها ، اسیدهای چرب ، GC ، HPLC ، Salvia macilenta