گونه شناسی و تحلیل تزیینات حجاری مسجد جامع عتیق اصفهان با تاکید بر آثار دوره صفویه و قاجار

استفاده از تکنیک حجاری یکی از شیوه های متداول تزیینات معماری در بناهای دوره اسلامی است که نمونه های پرشماری از آنها در مساجد شهر اصفهان مشاهده می شود که بررسی مطالعه مقایسه هر یک از آنها می تواند بازشناسی هویت فرهنگیشان را در پی داشته باشد. تزیینات حجاری مسجد عتیق از نظر تکنیک، به سه گونه برهشته، برجسته و حکاکی منفی و از نظر کارکرد به کتیبه سنگاب، محراب تزیینات گلدانی، ستون و نیم ستون ها، پنجره های سنگی و کله قندی ها تقسیم می شود بر این اساس نقوش متنوعی که در حجاری ها به چشم می خورد به ترتیب فراوانی در گونه های هندسی قاب بندی ها گلدانی ها، مقرنس پیچ تزیینی گره و دیگر نقوش هندسی، خط نگاری (نستعلیق، ثلث و کوفی) و نقوش گیاهی انتزاعی) دسته بندی می شود. غنای تزیینات حجاری بنای مسجد عتیق در دوره صفوی و قاجار دارای اشتراکی بوده است؛ اما کاربرد خط ثلث و نقوش گیاهی انتزاعی در حجاری دوره صفوی بیشتر و در مقابل خط نستعلیق و تلفیق نقوش گیاهی انتزاعی و طبیعت گرا در تزیینات حجاری بنا در دوره قاجار بیشتر دیده می شود. این نقوش در موارد بسیاری تاریخ مشخصی را به همراه ندارد اما موارد رقم دار به دوره صفویه و قاجار تعلق دارد. پراکندگی زمانی این آثار به گونه ای است که نمونه تاریخ داری از قبل و یا بین این دو دوره مشاهده نمی شود.

کلیدواژه ها:

تزئینات حجاری ، مسجد عتیق ، اصفهان ، معماری اسلامی