بازخوانی «هزار و یک شب» بر مبنای نظریه ساخت شکنی (مطالعه موردی: حکایت ابوقیر و ابوصیر)

ساخت شکنی ژاک دریدا پیامد و ادامه ساخت گرایی دو سوسور است که از طریق واشکافی دقیق نیروهای معنایی مغایر در متن سامان می یابد. بر این اساس ادعای صاحب متن رنگ می بازد تا خود متن اهمیت یابد. چرا که متن سرشار از فضاهای خالی، ناگفته ها و حفره­های قابل نفوذ است و خواننده وظیفه دارد در جریان تاویلی مستمر، این فضاها و ناگفته­ها را کامل کند. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته، داستان ابوقیر و ابوصیر را از مجموعه هزار و یک شب، جهت دست یافتن به قرائتی نو و درک عمیق­تر نسبت به ژرف ساخت داستان و شناخت شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن مورد بررسی قرار داده و با آشکار ساختن تناقض ها و زوایای پنهان موجود در حکایت از طریق نشانه­های درون متن، قطعیت معنای اولیه داستان را شکسته و به این نتایج دست یافته است که؛ بر خلاف برداشت اولیه، نه شخصیت داستانی ابوصیر، خوب و خیر مطلق است و نه شخصیت ابوقیر، بد و شر مطلق. بلکه گاه پندار و کردار هر دو بر خلاف ظاهر متن، قابل نقد و تاویل است. هم­چنین این داستان، گسست ها، فضاهای خالی و حفره هایی در خود دارد که آن را شکننده، تاویل پذیر و غیر قابل اعتماد می نماید. بر این اساس، «همخوان نبودن مطالب» بخش هایی از داستان، تکیه بر «راوی سوم شخص یا همان دانای کل» و همچنین استعانت از «علم بلاغت» مانند تشبیه برای تکثر و تعدد معانی، از جمله حفره های تاویل معنایی در این اثر می­باشد و زمینه را برای شکستن ساختار داستان فراهم می­آورد.

کلیدواژه ها:

نقد ادبی ، ساخت شکنی ، ژاک دریدا ، هزار و یک شب ، ابوقیر و ابوصیر