نقد روش موازنه یا مقایسه در کتاب مراتب النحویین تالیف ابوالطیب اللغوی

موازنه یکی از مهمترین سازوکارهای نقد ادبی است که امروزه بیش از گذشته، کارایی آن مورد توجه ناقدان قرار گرفته، و بررسی ریشه­ها و اولین نشانه­های کاربرد آن در نقد کهن عربی - به عنوان نقدی پیشرو و جامع - بسیار حائز اهمیت است. در نقد کهن عربی، روش مقایسه در حوزه­های مختلف ادبی رواج یافت و علاوه بر شاعران و ادیبان، به ابزاری مهم و قابل اتکاء برای زبان شناسان و نحویان در پژوهش­های زبانی تبدیل گشت. از این رو تاریخ­نویسان و ناقدان کهن عربی همواره از آن برای معرفی و شرح حال دانشمندان بهره ­گرفته­اند. کتاب­هایی که در حوزه شرح دستور زبان یا نحو عربی یا طبقات و طبقه­بندی نحویان و زبان­شناسان به نگارش درآمده، از این عنصر نقدی بهره گرفته و آن را جهت مقایسه میان نحویان و آراء و جریانات زبانی آنها استفاده نموده است. این پژوهش توصیفی - تحلیلی، جایگاه و کارکرد این مولفه­ی مهم یعنی موازنه و مقایسه را، در یکی از قدیمی­ترین کتاب­های طبقات نحویان و لغویان، کتاب ”مراتب النحویین“ ابوالطیب اللغوی بررسی کرده است. نتیجه نشان می­دهد با وجود اینکه موازنه و مقایسه میان نحویان بر خلاف شاعران چندان رایج نبوده است، اما ابوالطیب اللغوی در لایه­های مختلفی از این روش بهره جسته و در سطوح مختلفی آن را به کار برده است که شامل مقایسه در ابداع و تقدم، اخذ و اقتباس، و دانش نحوی است.

کلیدواژه ها:

طبقات ، موازنه ، نقد ادبی ، ابوالطیب اللغوی ، مراتب النحویین