کانه زایی طلا، مس و فلزات همراه در محدوده هیرد شمالی، خراسان جنوبی، شرق ایران

مقدمه محدوده معدنی هیرد شمالی با مساحتی حدود ۲۵ کیلومتر مربع در استان خراسان جنوبی و ۱۴۰ کیلومتری جنوب شهرستان بیرجند واقع شده است. در این ناحیه توده های نفوذی متوسط تا اسیدی با ترکیب گرانودیوریت تا گرانیت نفوذ کرده و توالی آتشفشانی- رسوبی ترشیری را تحت­تاثیر قرار داده اند. در محدوده مورد مطالعه کانی­سازی با دگرسانی­های سیلیسی، سرسیتی، تورمالینی، کلریتی و کربناتی همراه است. ساختار و بافت این نهشته­ها شامل رگه­ها و رگه­های مسطح و به ندرت استوک ورک، پراکنده، بریده و توده­ای است. مواد و روش­ها پس از بررسی مطالعات کتابخانه­ای، بازدید میدانی از محدوده مورد نظر انجام شد. از تمامی واحدهای سنگ­شناسی موجود، توده معدنی و دگرسانی اطراف کانسار نمونه­برداری شد. ۵۷ نمونه برای آنالیز ICP-MS و ICP-OES گرفته شد. مشخصات کلیه نمونه­های جمع­آوری شده و ایستگاه­های مورد مطالعه به دقت ثبت گردید. سپس نتایج آنالیز در نرم افزارهای مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج و بحث کانی­سازی در محدوده مورد مطالعه به صورت رگه­هایی با ضخامت­های مختلف در امتداد شکستگی­ها و پهنه­های گسلی دیده می­شود و بیشترین کانی­سازی در بازالت­ها و آندزیت­بازالت محدوده رخ داده است. آمفیبول و پلاژیوکلاز عموما به کلریت و سریسیت تبدیل شده­اند که نشان دهنده تاثیر آب­های جوی بر سنگ­های محدوده است. پیروکسن­ها نیز در ترکیب پس زمینه دیده می­شوند. در نمونه­های مورد تجزیه و تحلیل، ۲۹ نمونه دارای مقادیر بالاتر از یک درصد مس هستند که از این تعداد ۱۸ نمونه دارای مقادیر بالاتر از پنج درصد مس است. حداکثر مقدار مولیبدن در نمونه­های به دست آمده برابر با ۱/۱ درصد بود. ۳۰ نمونه دارای مقادیر بالاتر از ۱۲/۰ درصد سرب و ۱۲ نمونه دارای مقادیر بالاتر از ۱ درصد سرب بوده و حداکثر میزان سرب اندازه گیری شده در نمونه­های این محدوده بالاتر از ۳ درصد بوده است. ۲۸ نمونه دارای مقادیر بالاتر از ۲/۰ درصد گوگرد و ۳ نمونه دارای مقادیر بالاتر از ۱ درصد گوگرد و حداکثر میزان گوگرد اندازه­گیری شده در نمونه­های این محدوده بالاتر از ۳ درصد بوده است. با رسم نمودارهای همبستگی. عنصر مس نیز همبستگی خوبی با عنصر Mo دارد. (Al, Ti, Cr, Ni) Al با Ti و همچنین کروم همبستگی قوی با Ni دارد. عنصر طلا نیز به شدت با آهن و آرسنیک همبستگی دارد. نتیجه­گیری بررسی های ژئوشیمیایی عناصر همراه نشان می دهد که ماگمای منشا کانی سازی در ناحیه هیرد شمالی حاصل فرورانش بوده و از این رو نوع I است. این بررسی ها نشان می دهد که طلای موجود در داخل ساختار پیریت قرار گرفته و با توجه به پاراژنز مس و مولیبدن و همچنین وجود مس به شکل کانی های کالکوپیریت می تواند نشان دهنده نزدیکی کانی سازی مس و مولیبدن باشد.

کلیدواژه ها:

اپی ترمال ، خراسان جنوبی ، کانسار ، طلا ، مس ، هیرد شمالی