تاثیر کوتاه مدت آتش سوزی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و پوشش گیاهی گززارهای تالاب قره قشلاق، استان آذربایجان شرقی
سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 88
فایل این مقاله در 15 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_IFEJ-12-1_012
تاریخ نمایه سازی: 26 خرداد 1403
چکیده مقاله:
چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: آتش سوزی از مهم ترین عوامل بوم شناختی است که می تواند عملکرد بوم سازگان های طبیعی را تغییر دهد. آتش یکی از مهمترین وقایع طبیعی است که بوم سازگان های جنگلی را تهدید می کند. شدت و فراوانی آتش سوزی های جنگلی به دلیل افزایش جمعیت در مناطق آسیب پذیر و اثرات تغییرات آب و هوایی جهانی، روزانه در حال افزایش است. این عامل علاوه بر اینکه باعث تلفات جانی و مالی می شود، تهدید بزرگی برای شرایط متعادل اکولوژیکی پوشش های گیاهی و حفاظت از محیط زیست است. هر ساله هزاران آتش سوزی در اراضی طبیعی در سراسر جهان فاجعههایی را بهوجود میآورد که قابل اندازهگیری و توصیف نیستند. این موضوع برای سال ها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این پژوهش، با توجه به اهمیت حفاظت و توجه بیش ازپیش به تالابها و خدمات این بوم سازگان در زمینه تداوم حیات بشر و تنوع بالایی از گونههای گیاهی، بررسی حریق رخ داده در سال ۱۴۰۰، شرایط ایجاد آن و تاثیر آن بر ویژگیهای خاکشناسی و پوشش گیاهی تالاب قره قشلاق بناب در آذربایجان شرقی مهمترین هدف این پژوهش را شامل میشود.
مواد و روش ها: بهمنظور بررسی تاثیر آتشسوزی بر ویژگیهای خاکشناسی و پوشش گیاهی تالاب قره قشلاق، محدوده ای در حدود چهار هکتار از تالاب که در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۴۰۰ و به تعداد دو مرتبه و در دو بازه زمانی مختلف (ساعت ۱۵:۳۰ و ۱۹:۳۰) مورد حریق قرار گرفته بود بهعنوان منطقه سوخته انتخاب شد. بهعلاوه، منطقهای در مجاورت این منطقه با وسعت مشابه و با رعایت فاصله مناسب از منطقه سوخته بهعنوان منطقه شاهد (نسوخته) انتخاب شد. برای نمونهبرداری پوشش گیاهی از یک خط نمونه در طول این مناطق استفاده شد. با در نظر گرفتن اینکه پوشش گیاهی بهصورت انبوه گز (sp. Tamarix) است در هر منطقه (آتشسوزی شده و شاهد) برای ثبت مشخصات ارتفاع درختچهها، قطر یقه و قطر برابرسینه پایه اصلی جست گروه، قطر کوچک و بزرگ تاج، تعداد جستهای جست گروه، سالم بودن یا نبودن و وجود آفت از ۴۰ قطعهنمونه مستطیلی شکل (در مجموع ۸۰ قطعه نمونه) به مساحت تقریبی ۱۰ مترمربع (۵×۲ متری) با فاصله ۲۰ متری از هم استفاده شد. برای اندازهگیری درصد پوشش علفی نیز از یک قطعه نمونه یک مترمربعی در مرکز قطعات نمونه استفاده شد. همچنین بهمنظور اندازهگیری ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاک مانند اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، درصد آهک، درصد رس، سیلت و شن، پتاسیم قابل جذب و فسفر قابل جذب در هر منطقه پنج قطعه نمونه به صورت تصادفی انتخاب و از مرکز آن یک نمونه خاک از عمق صفر تا ۱۰ سانتیمتری برداشت شد. بهمنظور تجزیهوتحلیلهای آماری پس از بررسی نرمال بودن پراکنش دادهها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، مقایسه بین میانگین مشخصات کمی پوشش گیاهی و ویژگیهای خاکشناسی در دو منطقه سوخته و شاهد از آزمون های من ویتنی و t مستقل استفاده شد. همچنین برای بررسی مهمترین ویژگیهای پوشش گیاهی و خاک در اثر وقوع حریق، از تجزیه مولفه های اصلی استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد میانگین قطر یقه پایه ها در منطقه سوخته (۴/۴۱ سانتیمتر) در سطح اطمینان ۹۹ درصد بهطور معنیداری بیشتر از منطقه شاهد (۳/۱۷ سانتیمتر) است. در منطقه شاهد و سوخته بین مقادیر میانگین ویژگی های قطر برابرسینه (۱/۶۴ در برابر ۱/۲۴ سانتیمتر) و تعداد جست (۲۰/۰۵ در برابر ۱۴/۷۶) در سطح اطمینان ۹۵ درصد تفاوت معنیداری وجود دارد. همچنین در منطقه شاهد و سوخته بین مقادیر میانگین ارتفاع درخت (۱/۹۶ در برابر ۱/۳۶ متر)، سلامت جست (سالم بودن تمامی پایهها در برابر سوخته بودن تمامی جستها) و درصد پوشش علفی (۷۰/۱۹ در برابر ۵۰/۲۸ درصد) در سطح اطمینان ۹۹ درصد تفاوت معنیداری مشاهده شد. همچنین بررسی ویژگیهای خاکشناسی نشان داد پس از حدود یک سال از وقوع حریق در دو منطقه سوخته و شاهد بین ویژگیهای اسیدیته (۷/۱۲ در برابر ۶/۷۳) و شن (۲۷/۱۰ در برابر ۲۲/۹۰ درصد) تفاوت معنیدار در سطح اطمینان ۹۵ درصد وجود دارد. همچنین تفاوت معنیداری در سطح اطمینان ۹۹ درصد بین ویژگیهای کربن آلی (۲/۸۶ در برابر ۱/۷۱ درصد)، فسفر (۷۱/۶۳ در برابر ۳۴/۲۸ میلیگرم در کیلوگرم) و پتاسیم (۹۲۱/۴۰ در برابر ۶۰۶/۶۰ میلیگرم در کیلوگرم) در این دو منطقه مشاهده شد. نتایج تجزیه مولفههای اصلی نیز نشان داد آتشسوزی بر روی شاخصهای کربن آلی، فسفر و پتاسیم در دسترس و از بین ویژگیهای پوشش گیاهی بر قطر برابرسینه، قطر یقه، ارتفاع درخت، قطر بزرگ و کوچک تاج با بار عاملی بیشتر از ۰/۸ بیشترین تاثیر را داشته است.
نتیجه گیری کلی: پژوهش حاضر نشان داد که خصوصیات کمی پایههای موجود در تالاب در بخش سوخته تحت تاثیر قرار گرفته و تغییراتی در ویژگیهای پوشش گیاهی و خاکشناسی وقوع یافته است، بهطوریکه همه ویژگیهای خاکشناسی در منطقه سوخته در مقایسه با منطقه شاهد افزایش معنیداری داشتند. در مقابل به غیر از عامل قطر یقه، دیگر ویژگیهای پوشش گیاهی در منطقه سوخته بهطور معنیداری کاهش پیدا کردهاند. بنابراین، مدیریت مناسب و حفاظت از چنین اراضی پس از آتشسوزی بهمنظور احیای توان و پتانسیل بوم سازگان برای تضمین ادامه حیات و پایداری کاملا ضروری است. از اینرو، پیشنهاد میشود اثرهای بلندمدت آتشسوزی بر تغییرات پوشش گیاهی مورد بررسی قرار گرفته و با قرق چنین بومسازگانی و اجرای عملیات احیایی، به فرآیند بازسازی منطقه سرعت داده شود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
جواد اصلانی
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
عباس بانج شفیعی
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
هادی بیگی حیدرلو
Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :