روند مدیریت جنگل های فراهیرکانی ایران ( بخش دوم: بازه زمانی ۱۳۷۵-۱۳۵۸)

سابقه و هدف: ارزیابی روند مدیریت جنگل های فراهیرکانی به شناسایی نقاط ضعف و قوت مدیریت این جنگل ها کمک شایانی خواهد کرد. در راستای دستیابی به هدف فوق، بخش اول این نوشتار که در دوره ۳۱ نشریه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران به چاپ رسید، روند مدیریت جنگل های فراهیرکانی را در پنج بازه زمانی شامل ۱) از تشکیلات اولیه تا تشکیل بنگاه جنگل ها در سال ۱۳۲۸ شمسی (عدم توجه یا کم توجهی)، ۲) از تشکیل بنگاه جنگل ها تا آغاز دهه ۱۳۴۰ (آغاز توجه و ایجاد نخستین تشکیلات)، ۳) از ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۱ (شروع مدیریت علمی با تهیه طرح های جنگل داری)، ۴) از ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ (جنگل کاری، احیا و توسعه فضای سبز) و ۵) از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ (طرح های جنگل داری قرق و احیا) ارزیابی کرد. در نوشتار پیش رو، روند مدیریت این جنگل ها در بازه زمانی ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ بررسی خواهد شد. مواد و روش ها: منابع اطلاعاتی مورد استفاده شامل گزارش ها، طرح های جنگل داری تهیه و اجراشده، مطالعه های شناسایی و نیمه تفصیلی و نیز مشاهده ای میدانی و تجربه حضور بیشتر از ۳۰ سال در جنگل های فراهیرکانی هستند. پس از پیروزی انقلاب تا سال ۱۳۷۵، انواع روش های مدیریتی حاکم بدون آسیب شناسی در جنگل های فراهیرکانی آزمایش شد، اما در سال ۱۳۷۵ برنامه ضرب الاجل برون رفت از چالش سوء مدیریت جنگل های منطقه از سازمان متولی مدیریت این منابع مطالبه شد. سازمان متولی نیز با ارائه برنامه ای، رویکرد کلی مدیریت منابع جنگلی خارج از شمال را معرفی کرد، بنابراین اگرچه از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۷۵ فعالیت های مختلفی در زمینه مدیریت جنگل های فراهیرکانی اعمال شد، اما جزئیات آن در نوشتار پیش رو در قالب بازه زمانی فوق بیان شده است.نتایج: از سال ۱۳۵۸ اجرای طرح های قرق و احیا فقط در دو استان فارس و خوزستان پیگیری شد. پس از سه سال وقفه، از سال ۱۳۶۲ دفتر فنی جنگل داری، تهیه طرح های جنگل داری را با افزودن بخش اجتماعی و اقتصادی به مطالعات و بررسی های طرح های پیشین در خارج از شمال از سر گرفت. نتیجه آن، اجرای ۱۵ طرح در حوزه زاگرس، شش طرح در حوزه ایرانی- تورانی، یک طرح در حوزه خلیج و عمانی و دو طرح در حوزه ارسبارانی از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۴ بود. متاسفانه، هیچ یک از طرح ها به طور کامل اجرا نشدند و در عمل، موفقیت چندانی نداشتند. درخصوص تولید نهال و جنگل کاری در حوزه های رویشی فوق و در بازه زمانی مورد اشاره نیز آماری ارائه شده است که با واقعیت موجود همخوانی ندارد. همچنین، در منطقه خلیج و عمانی، ۷۵/۷۹۷ هکتار پارک جنگلی دست کاشت احداث شد و ۲۰۶۹ هکتار از توده های جنگلی منحصربه فرد به عنوان ذخیره گاه جنگلی شناسایی و مدیریت شد. از سال ۱۳۶۴ نیز تهیه طرح های مدل بهره برداری برای بهره برداری از محصولات غیرچوبی جنگل آغاز شد. صرف نظر از کاستی هایی که در طرح های مدل وجود داشت، همان ضابطه های حداقلی تعیین شده در طرح ها به وضوح رعایت نمی شد و تعهدات احیایی پیش بینی شده در طرح های مدون نیز اجرایی نمی شد.نتیجه گیری کلی: در جمع بندی عملکرد این بازه می توان گفت که دفترهای مربوطه کماکان آزمون و خطاهای گذشته را بدون هیچ هماهنگی و همکاری با یکدیگر و به طور کامل مستقل از هم پیگیری می کردند.

کلیدواژه ها:

احیا و توسعه جنگل ، ذخیره گاه جنگلی ، طرح جنگل داری ، مدیریت منابع جنگلی ، محصولات فرعی