معاونت در جرایم مستوجب حد در حقوق کیفری ایران

یکی از عمده ترین مسائل مطروحه در زمینه حقوق جزای عمومی مبحث معاونت در جرایم حدی است. معاونت در جرم به معنای همکاری و مساعدت با مباشر جرم به طرق پیش بینی شده در قانون بدون بدون دخالت معاون در عنصر مادی آن جرم، که این همکاری از نظر زمانی باید قبل یا مقارن با وقوع جرم اصلی باشد. عنصر مادی معاونت باید فعل مثبت باشد نه ترک فعل و خودداری از انجام عمل؛ وحدت قصد و تقدم و اقتران زمانی بین عمل معاون و مباشر جرم نیز شرط است. ضرورت وجود این شرایط نباید موجب این برداشت شود که عمل معاونت در جرم و یا مجازات آن مستقل نمی باشد؛ چرا که معاونت در جرم شامل اسباب جداگانه و ارکان مستقلی است. اینکه چه افرادی و در چه شرایطی معاون جرم محسوب می شوند و اندازه اثر گذاری آنان به چه میزان است و اینکه از منظر مقنن مجازات آنان با توجه به نقششان در ارتکاب جرم به چه مقدار است. بنابراین موضوع بحث معاونت در جرایم مستوجب حد در حقوق کیفری ایران که در پی بررسی آن هستیم. معاونت در جرم آن است که شخصی، مرتکب یا مرتکبان اصلی جرم را که در انجام عنصر مادی جرم مداخله مستقیم داشته اند در قالب تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع، به کار بردن دسیسه، فریب و نیرنگ تهیه وسایل ارتکاب جرم، ارئه طریق ارتکاب جرم و یا تسهیل وقوع جرم یاری نماید. معاونت، جرم مستقلی نیست بلکه جرم بودن خود را از جرم اصلی عاریه می گیرد. بنابراین، نقش معاون در ارتکاب جرم یک نقش تبعی است؛ زیرا معاون در عنصر مادی جرم مداخله ای ندارد. از این رو قانون مجازات اسلامی به تبعیت از فقه، مجازات معاون را خفیف تر از مجازات مباشر جرم مقرر نموده و این در حالی است که در قانون جزای برخی کشورها مانند افغانستان و مصر، مجازات معاون و مباشر یکسان می باشد که در این نوشتار با موضوع بحث معاونت در جرایم مستوجب حد در حقوق کیفری ایران ملاک قانون مجازات اسلامی و فقه مبنی بر خفیف تر بودن مجازات معاون را به عنوان یک رویکرد عادلانه تر بررسی می کنیم.

کلیدواژه ها:

معاونت ، حدود ، وحدت قصد ، مباشر ، تحریک