مروری بر پیشینه ولایت فقیه در آرای فقهای شیعه

در این مقاله سیر کلی در عالم افکار علمای شیعه نسبت به ولی فقیه بررسی شده است. بدین معنا که آیا ولایت فقیه از اموری است که در سده های اخیر مطرح شده است یا تاریخی به درازای تاریخ فقه و فقاهت دارد؟ برای تبیین این ایده به صورت فهرست وار به دیدگاه های فقهای شیعه پرداخته شده است. این مقاله به روش اسنادی و مرور ادبیات و کتابخانه ای تدوین شده است. با این روش می توان به این نتیجه رسید که ولایت فقیه در بین فقهای شیعه مسلم است، منتهی بحث در حیطه ولایت او است. برخی از فقها حیطه ولایت او را در افتا، قضاوت و اجرای حدود می دانند که یک کار حکومتی است و بدون برپایی حکومت اجرای چنین چیزی به هرج مرج در زمان کنونی می انجامد. برخی دیگر حیطه ولایت فقیه را مطلق می دانند که جز اختصاصات پیامبر (ص) و ائمه (ع) در بقیه موارد ولایت شخص فقیه نیز جاری است. به طورکلی از بررسی نظریه ها، گفتار و عملکرد فقهای بزرگ شیعه در قرن های مختلف گذشته به دست می آید که بسیاری از آن ها به ولایت فقیه به عنوان سرپرستی امت و رتق و فتق امور، اعتقاد داشته اند و در اصل ولایت شکی نیست؛ اما در محدوده ولایت فقیه سخنان بسیار جدی وجود دارد. آنچه به صورت پیشینه مرور شده است، بیان گر این مطلب است که در کل فقها به دودسته تقسیم می شوند. عده ای ولایت فقیه را به صورت مطلقه قبول دارند که تعدادشان به اندازه کسانی که به صورت محدود قبول دارند هست؛ اما افراد مهم از فقها به آن قائل هستند. بنابراین فقهای قائل به ولایت محدود و مطلق از نظر تعداد در این پژوهش به یک اندازه به دست آمده است که نیاز به تفحص بیشتر نیز دارد.

کلیدواژه ها:

پیشینه ، ولایت فقیه ، شیعه ، آرای فقها ، فقه