مقایسه تطبیقی اصول سازمان دهی کالبد فضایی تیمچه های بازار تاریخی اصفهان

تیمچه و سراهای بازارهای تاریخی ازجمله بناهای تجاری هستند که در طول تاریخ، نقش مهمی در تجارت و مبادلات بازرگانی شهرها ایجاد کرده اند و تیپ کالبدی پاساژها و مراکز خرید امروزی برگرفته از تیمچه ها و سراهای بازارهای تاریخی است. عدم شناخت سازمان دهی فضایی این بناها با توجه به مخروبه شدن، تغییر کاربری و بازسازی ها روبه فراموشی است، از طرفی مرمت و معماری غیر مرتبط در این فضاها باعث از دست رفتن ارزش پیشین و عدم شناسایی درست سازمان دهی فضایی این بناهای تاریخی شده است. بنابراین، پژوهش حاضر سعی دارد تا با شناخت اصول سازمان دهی و استقرار فضایی بین تیمچه های دوره صفوی و قاجار بازار تاریخی اصفهان، تفاوت ها و شباهت های میان آن ها را آشکار سازد. سوال اصلی پژوهش این است که الگوهای کالبدی و سازمان دهی فضایی در تیمچه های صفوی و قاجار بازار تاریخی اصفهان چگونه است؟ روش پژوهش حاضر به صورت مورد پژوهی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت میدانی و اسنادی (کتابخانه ای) است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد تیمچه های بازار اصفهان مربوط به دوره صفوی و قاجار با توجه به تحولات در دادوستد و بازرگانی و رونق بیشتر تجارت، در دوره قاجار شکل گرفته اند. افزایش وسعت فضایی در دوره قاجار نسبت به دوره صفوی مشهود است و ارتباط گسترده تر بین تیمچه ها با سراهای بازار با توجه به رونق تجارت در زمان قاجار از تحولات کالبدی تیمچه های این دو دوره تاریخی است، تیمچه های دوره صفوی غالبا مستقل، به صورت مسقف، دارای یک ورودی و تزئینات معماری کم تری نسبت به تیمچه های دوره قاجار هستند، تیمچه های دوره قاجار اصولا وابسته به سراها، دارای دو ورودی هستند و نسبت به دوره صفوی تزئینات معماری فاخرتری در بازار تاریخی اصفهان دارند.

کلیدواژه ها:

سازمان دهی فضایی ، کالبد معماری ، تیمچه های صفوی و قاجار ، بازار تاریخی اصفهان